Sôi bụng và đi ngoài lỏng là tình trạng thường gặp, có thể xảy ra ở bất kỳ ai, từ trẻ nhỏ đến người lớn. Dù thoạt nhìn có vẻ đơn giản, nhưng nếu kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng bất thường, đây có thể là dấu hiệu của những rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này, cách xử lý tại nhà và khi nào nên đi khám để đảm bảo an toàn sức khỏe.
Mục lục
Bị sôi bụng và đi ngoài lỏng là gì?
Sôi bụng và đi ngoài lỏng là hai triệu chứng rối loạn tiêu hóa thường gặp, xuất hiện riêng lẻ hoặc cùng lúc, gây khó chịu cho người bệnh.
Sôi bụng là hiện tượng phát ra tiếng “ọc ọc” trong bụng, do khí và dịch tiêu hóa di chuyển mạnh trong lòng ruột. Đây là phản ứng sinh lý bình thường nhưng khi xảy ra liên tục hoặc kèm theo các dấu hiệu tiêu hóa khác thì có thể là biểu hiện của rối loạn đường ruột. Trong khi đó, đi ngoài lỏng là tình trạng phân có độ lỏng cao, nhiều nước, có thể đi ngoài nhiều lần trong ngày và thường đi kèm cảm giác đau quặn bụng, đầy hơi hoặc buồn nôn.
Khi hai hiện tượng này xuất hiện đồng thời, có thể là do rối loạn tiêu hóa, nhiễm trùng đường ruột hoặc một số bệnh lý nền khác.
Nguyên nhân bị sôi bụng và đi ngoài lỏng
Tình trạng sôi bụng và đi ngoài lỏng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố sinh lý (tạm thời, không nghiêm trọng) và yếu tố bệnh lý (liên quan đến các rối loạn tiêu hóa tiềm ẩn). Việc xác định đúng nguyên nhân giúp người bệnh lựa chọn cách xử lý phù hợp, tránh biến chứng và tái phát.
1. Nguyên nhân sinh lý
Đây là các nguyên nhân phổ biến do thói quen sinh hoạt, ăn uống gây ra, thường không nghiêm trọng và có thể cải thiện nhanh chóng nếu điều chỉnh kịp thời:
- Ăn uống không hợp vệ sinh: Việc tiêu thụ thực phẩm ôi thiu, chưa được nấu chín kỹ, hoặc để ngoài môi trường quá lâu dễ dẫn đến nhiễm vi sinh vật gây rối loạn tiêu hóa.
- Thức ăn khó tiêu, nhiều dầu mỡ, gia vị: Những món ăn quá cay, quá ngọt hoặc nhiều chất béo gây kích thích ruột, tăng nhu động ruột và sinh khí, dẫn đến sôi bụng, đi ngoài.
- Thay đổi chế độ ăn đột ngột: Khi cơ thể chưa kịp thích nghi với các loại thực phẩm mới lạ hoặc ăn quá nhiều chất xơ, men vi sinh, cũng có thể làm rối loạn hoạt động tiêu hóa.
- Uống quá nhiều cà phê, bia rượu: Các chất kích thích này làm tăng co bóp ruột, đồng thời làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
- Căng thẳng, lo âu: Stress kéo dài ảnh hưởng đến hệ thần kinh ruột, gây rối loạn co bóp và thay đổi môi trường bên trong hệ tiêu hóa, dẫn đến đầy bụng, sôi bụng và đi ngoài lỏng.
- Thay đổi môi trường sống hoặc thời tiết: Khi đi xa, thay đổi nguồn nước, khí hậu, nhịp sinh học có thể gây phản ứng tạm thời ở đường ruột.
2. Nguyên nhân bệnh lý
Nếu triệu chứng kéo dài hoặc lặp đi lặp lại, có thể bạn đang gặp các vấn đề tiêu hóa tiềm ẩn nghiêm trọng hơn:
- Hội chứng ruột kích thích (IBS): Là một rối loạn chức năng đường ruột mãn tính, thường gặp ở người trưởng thành. Triệu chứng điển hình là sôi bụng, đi ngoài lỏng hoặc táo bón xen kẽ, đầy hơi, đau bụng nhưng không có tổn thương thực thể.
- Viêm đại tràng cấp hoặc mãn: Tình trạng niêm mạc đại tràng bị viêm khiến ruột nhạy cảm hơn với thức ăn, dễ gây co bóp bất thường dẫn đến tiêu chảy, sôi bụng, phân có thể có nhầy hoặc máu.
- Nhiễm khuẩn tiêu hóa: Các vi khuẩn như E. coli, Salmonella, Shigella, hoặc virus (Rotavirus, Norovirus…) khi xâm nhập vào hệ tiêu hóa sẽ làm tổn thương lớp niêm mạc ruột, gây tiêu chảy cấp kèm theo sôi bụng, sốt, đau quặn bụng.
- Nhiễm ký sinh trùng: Giun, sán hoặc amip cũng có thể gây rối loạn tiêu hóa kéo dài, với triệu chứng sôi bụng, phân nhầy, mệt mỏi, chán ăn.
- Không dung nạp thực phẩm: Nhiều người có cơ địa không dung nạp lactose (trong sữa) hoặc gluten (trong lúa mì), khi ăn phải sẽ bị đầy hơi, tiêu chảy, sôi bụng, thậm chí buồn nôn.
- Rối loạn hấp thu: Khi ruột non không hấp thu được một số dưỡng chất như đường, đạm, chất béo…, phần thức ăn thừa này sẽ bị lên men trong đại tràng, gây sinh khí, đau bụng và tiêu chảy.
Cách xử lý khi bị sôi bụng và đi ngoài lỏng tại nhà
Sôi bụng kèm đi ngoài lỏng thường là dấu hiệu cho thấy hệ tiêu hóa đang rối loạn nhẹ, có thể do ăn uống không hợp lý, thay đổi thói quen sinh hoạt hoặc cơ thể phản ứng với một yếu tố lạ. Nếu không đi kèm sốt cao, mất nước nghiêm trọng hay máu trong phân, người bệnh hoàn toàn có thể tự điều chỉnh tại nhà để cải thiện tình trạng. Dưới đây là các bước xử lý khoa học, dễ áp dụng và an toàn:
1. Điều chỉnh chế độ ăn uống
Khi ruột đang “lên tiếng”, việc tiếp tục ăn uống tùy tiện sẽ khiến tình trạng nặng thêm. Do đó, ăn uống đúng cách là ưu tiên hàng đầu:
Nên ăn:
- Cháo loãng, cơm mềm, súp gà nhạt: Giúp ruột nghỉ ngơi, dễ tiêu hóa, không gây áp lực lên dạ dày.
- Chuối chín, táo hấp, khoai lang hấp: Giàu pectin – một loại chất xơ hòa tan có khả năng làm đông phân lỏng và điều hòa nhu động ruột.
- Sữa chua men sống (loại không đường): Bổ sung lợi khuẩn (probiotic), giúp cân bằng hệ vi sinh, ức chế vi khuẩn có hại trong ruột.
Nên tránh:
- Thức ăn nhiều dầu mỡ: Gây kích ứng ruột, làm tăng tốc độ tiêu hóa, khiến phân còn lỏng hơn.
- Thực phẩm cay nóng, nước đá lạnh: Làm ruột co bóp mạnh, sinh khí và tăng sôi bụng.
- Sữa tươi và các sản phẩm từ sữa: Nếu bạn không dung nạp lactose, sữa sẽ khiến tiêu chảy tồi tệ hơn.
- Rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas: Gây rối loạn hoạt động enzyme tiêu hóa, làm tăng lên men ruột và sinh hơi.
Lưu ý:
- Ăn chậm, nhai kỹ, không ăn quá no hoặc quá nhanh.
- Chia nhỏ bữa ăn (4–6 bữa/ngày) để giảm tải cho đường ruột.
2. Bổ sung nước và điện giải
Đi ngoài lỏng khiến cơ thể mất một lượng lớn nước và chất điện giải (natri, kali, clorua…). Nếu không bù kịp, cơ thể dễ rơi vào tình trạng mệt mỏi, choáng váng, thậm chí nguy hiểm.
Nên uống:
- Nước lọc ấm: Uống từng ngụm nhỏ, liên tục cả ngày.
- Oresol (ORS): Giúp bù lại lượng điện giải mất đi. Pha đúng tỷ lệ (gói 1 lít thì pha đúng 1 lít), không chia sai liều.
- Nước gạo rang: Có tác dụng làm dịu ruột, chống mất nước nhẹ.
- Nước dừa tươi: Tự nhiên, dễ uống, giàu kali và khoáng chất.
Không nên uống:
- Nước ngọt, nước trái cây công nghiệp: Nhiều đường làm tăng áp suất thẩm thấu, khiến phân càng lỏng hơn.
- Cà phê, trà đặc, nước có gas: Gây kích thích hệ tiêu hóa, làm mất nước nhanh hơn.
Lưu ý:
- Người lớn nên uống ít nhất 2–2.5 lít nước/ngày trong giai đoạn đi ngoài lỏng.
- Theo dõi dấu hiệu mất nước: môi khô, tiểu ít, nước tiểu vàng sậm, chóng mặt… để bổ sung kịp thời.
3. Áp dụng mẹo dân gian
Kết hợp các bài thuốc dân gian có thể giúp cải thiện nhanh triệu chứng mà không cần dùng thuốc:
Uống nước gừng ấm
Gừng có tính ấm, chứa hoạt chất gingerol và shogaol có khả năng làm dịu niêm mạc ruột, giảm hiện tượng co thắt quá mức trong hệ tiêu hóa – nguyên nhân gây sôi bụng và đi ngoài. Gừng cũng giúp trung hòa khí trong ruột, làm giảm cảm giác đầy hơi, tức bụng. Khi dùng dưới dạng nước ấm, gừng phát huy tối đa hiệu quả làm ấm bụng và ổn định nhu động ruột.
Cách dùng: Thái vài lát gừng tươi, hãm với 200ml nước sôi trong 10 phút. Có thể thêm 1 thìa mật ong, uống khi còn ấm, 2–3 lần/ngày.
Dùng nước lá ổi non
Lá ổi chứa nhiều tannin – một hợp chất có đặc tính làm se niêm mạc ruột và giảm tiết dịch, từ đó giúp làm giảm tình trạng phân lỏng. Ngoài ra, lá ổi còn có tác dụng ức chế vi khuẩn có hại, hỗ trợ cải thiện viêm nhẹ trong ruột và giảm tần suất đi ngoài.
Cách dùng: Dùng 5–7 lá ổi non, rửa sạch, hãm với 300ml nước sôi, để nguội rồi uống.
Uống nước lá mơ lông
Lá mơ có tính mát, chứa tinh dầu và hoạt chất sulfur có khả năng kháng khuẩn, chống viêm và làm dịu lớp niêm mạc bị kích ứng. Trong dân gian, nước lá mơ tươi được dùng như một phương pháp hỗ trợ điều trị tiêu chảy nhẹ, đặc biệt hiệu quả khi có kèm sôi bụng và phân nhầy.
Cách dùng: Giã nát 1 nắm lá mơ, vắt lấy nước, uống mỗi ngày 1–2 lần.
Chườm ấm vùng bụng dưới
Nhiệt độ ấm có tác dụng giãn mạch, thúc đẩy tuần hoàn máu và làm dịu hoạt động co bóp bất thường trong ruột. Chườm ấm lên vùng bụng dưới giúp giảm cảm giác đau âm ỉ, co rút từng cơn và tiếng sôi bụng liên tục. Biện pháp này đặc biệt phù hợp với người bị đau bụng âm ỉ hoặc khó chịu do đầy hơi, lạnh bụng.
Massage bụng theo chiều kim đồng hồ
Massage bụng nhẹ nhàng giúp kích thích nhu động ruột vận hành đúng nhịp, đồng thời hỗ trợ đẩy khí thừa ra ngoài và giảm cảm giác chướng bụng. Khi thực hiện đúng cách, massage còn giúp làm dịu thần kinh ruột – yếu tố thường bị kích thích khi bị stress, gây rối loạn tiêu hóa.
Những mẹo dân gian này tuy đơn giản nhưng nếu áp dụng đúng thời điểm và kiên trì, có thể giúp giảm nhanh các triệu chứng khó chịu mà không cần dùng đến thuốc. Tuy nhiên, nếu triệu chứng không cải thiện sau vài ngày hoặc xuất hiện dấu hiệu nặng hơn, người bệnh cần đi khám để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
Có nên dùng thuốc không?
Trong hầu hết các trường hợp sôi bụng và đi ngoài nhẹ, không cần dùng thuốc. Tuy nhiên, bạn có thể cân nhắc:
- Men vi sinh, men tiêu hóa: Hữu ích trong việc phục hồi hệ vi sinh, cân bằng môi trường đường ruột. Dùng theo liệu trình 5–7 ngày.
- Thuốc cầm tiêu chảy: Không nên dùng tùy tiện. Chỉ sử dụng khi phân quá lỏng, số lần đi ngoài trên 5–6 lần/ngày, mất nước nhiều, và không nghi ngờ nhiễm khuẩn.
- Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh, vì không phải nguyên nhân tiêu chảy nào cũng do vi khuẩn. Lạm dụng kháng sinh có thể phá hủy hệ vi sinh ruột.
Sôi bụng và đi ngoài lỏng tuy thường không nguy hiểm nhưng lại gây nhiều bất tiện trong sinh hoạt. Việc xử lý kịp thời bằng điều chỉnh ăn uống, bổ sung nước và áp dụng các mẹo dân gian đơn giản có thể giúp cải thiện rõ rệt tình trạng này. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài hoặc đi kèm dấu hiệu bất thường, đừng chủ quan – hãy thăm khám để được điều trị đúng cách, bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa lâu dài.
🔹🔹🔹Để giúp Khách hàng vừa dễ dàng nhận biết hàng chính hãng, vừa tiết kiệm chi phí, Tràng Phục Linh PLUS có chương trình tích đủ 6 điểm tặng 1 hộp 20 viên trị giá 195.000. ➠ Cách thức nhận quà vô cùng đơn giản, bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn của tem tích điểm có trên vỏ hộp |
