Viêm đại tràng là bệnh lý tiêu hóa mạn tính, dễ tái phát nếu không được chăm sóc đúng cách. Việc chăm sóc bệnh nhân viêm đại tràng đóng vai trò quan trọng giúp giảm đau, cải thiện tiêu hóa và ngăn bệnh tiến triển nặng, mang lại cuộc sống khỏe mạnh và ổn định hơn cho người bệnh.
Mục lục
Mục tiêu chăm sóc bệnh nhân viêm đại tràng
Chăm sóc bệnh nhân viêm đại tràng không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ điều trị triệu chứng, mà còn hướng đến mục tiêu ổn định hệ tiêu hóa và ngăn ngừa bệnh tái phát. Cụ thể gồm:
- Giảm triệu chứng và cải thiện tiêu hóa: Giúp bệnh nhân giảm đau bụng, đầy hơi, rối loạn đại tiện, từ đó cải thiện cảm giác ăn ngon miệng và hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
- Phục hồi niêm mạc đại tràng: Thông qua chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, hỗ trợ quá trình tái tạo niêm mạc ruột, giảm viêm, hạn chế loét và tổn thương lan rộng.
- Duy trì cân bằng hệ vi sinh đường ruột: Tăng cường lợi khuẩn bằng thực phẩm giàu men vi sinh, giúp giảm nguy cơ tái phát và tăng sức đề kháng tiêu hóa.
- Ngăn ngừa biến chứng: Phát hiện sớm dấu hiệu bất thường để tránh các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, thủng đại tràng hay ung thư hóa.
- Cải thiện thể trạng và tinh thần người bệnh: Hỗ trợ dinh dưỡng, động viên tâm lý giúp bệnh nhân giảm lo lắng, ổn định cảm xúc, nâng cao chất lượng cuộc sống và tuân thủ điều trị tốt hơn.
☛ Tìm hiểu thêm: Nguyên nhân gây bệnh viêm đại tràng
Nguyên tắc chung trong chăm sóc bệnh nhân viêm đại tràng
Chăm sóc bệnh nhân viêm đại tràng cần tuân thủ theo những nguyên tắc khoa học, nhằm giảm triệu chứng, phục hồi niêm mạc ruột và phòng ngừa tái phát.
1. Dinh dưỡng hợp lý và an toàn
- Ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu, nấu chín kỹ, hạn chế dầu mỡ, đồ cay, đồ sống.
- Chia nhỏ bữa ăn trong ngày (4–5 bữa) để giảm gánh nặng cho đại tràng.
- Uống đủ nước, tránh nước lạnh, rượu bia, cà phê, nước có gas.
2. Sinh hoạt điều độ, nghỉ ngơi hợp lý
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh stress – yếu tố làm bệnh tái phát.
- Ngủ đủ giấc, không thức khuya, hạn chế ngồi lâu một chỗ.
- Tập luyện nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, hít thở sâu giúp tăng nhu động ruột tự nhiên.
3. Tuân thủ điều trị và theo dõi sát triệu chứng
- Uống thuốc đúng liều, đúng giờ theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Không tự ý ngưng thuốc khi thấy giảm đau.
- Theo dõi số lần đi ngoài, đặc điểm phân, mức độ đau bụng mỗi ngày.
- Đi khám định kỳ để điều chỉnh phác đồ kịp thời.
4. Giữ vệ sinh ăn uống và môi trường sống
- Ăn chín, uống sôi, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Tránh dùng thực phẩm tái, sống, bảo quản không đúng cách.
- Giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng khí, tránh nấm mốc.
Chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân viêm đại tràng
Dinh dưỡng đóng vai trò trung tâm trong việc kiểm soát và phục hồi bệnh viêm đại tràng. Một chế độ ăn khoa học giúp làm dịu niêm mạc ruột, giảm kích ứng, ổn định nhu động đại tràng và tăng sức đề kháng tiêu hóa. Người bệnh cần chú trọng đến từng loại thực phẩm trong khẩu phần ăn hằng ngày để vừa đảm bảo đủ năng lượng, vừa hạn chế nguy cơ tái phát.
1. Thực phẩm nên ăn
Tinh bột dễ tiêu hóa
Người bị viêm đại tràng nên chọn các loại tinh bột mềm, dễ tiêu như cháo trắng, cơm nát, bún, bánh mì mềm, khoai tây nghiền hoặc súp gạo tẻ. Đây là nguồn năng lượng chính, giúp cơ thể duy trì hoạt động mà không gây áp lực lên ruột. Khi niêm mạc đại tràng đang viêm, thức ăn thô hoặc cứng sẽ khiến thành ruột bị cọ xát và đau quặn. Vì vậy, giai đoạn bệnh cấp tính nên ưu tiên ăn cháo loãng, súp nhuyễn, sau đó mới dần chuyển sang cơm nát khi hệ tiêu hóa ổn định hơn.
Đạm lành mạnh, ít béo
Bổ sung đủ đạm là điều cần thiết để phục hồi các tế bào niêm mạc bị tổn thương. Người bệnh nên sử dụng thịt nạc heo, thịt gà bỏ da, cá hấp, trứng luộc, tôm nhỏ, đậu phụ và sữa đậu nành. Những thực phẩm này chứa protein chất lượng cao, ít mỡ và dễ hấp thu. Khi chế biến, nên ưu tiên hấp, luộc, kho nhạt hoặc hầm mềm. Các món nướng, chiên, xào sẽ làm biến đổi cấu trúc đạm, khiến dạ dày và ruột phải hoạt động nhiều hơn, gây đầy hơi và mệt sau ăn.
Rau củ quả chín mềm
Các loại rau củ như bí đỏ, cà rốt, khoai tây, su su, củ sen, rau mồng tơi, rau ngót là lựa chọn phù hợp vì giàu vitamin A, C, K và chất xơ hòa tan. Chất xơ hòa tan (pectin, inulin) giúp làm mềm phân, nuôi lợi khuẩn và bảo vệ niêm mạc ruột. Tuy nhiên, rau cần được nấu kỹ, nghiền nhỏ hoặc xay nhuyễn để dễ tiêu hóa. Khi đang trong giai đoạn tiêu chảy, nên hạn chế rau lá và chỉ ăn phần củ hầm nhừ để tránh kích thích đại tràng.
☛ Tìm hiểu: Viêm đại tràng nên ăn quả gì?
Thực phẩm giàu lợi khuẩn và chất xơ hòa tan
Những thực phẩm như sữa chua không đường, men vi sinh, kefir, nước gạo lên men nhẹ, chuối chín, yến mạch có tác dụng cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm tình trạng rối loạn đại tiện và giúp đại tràng phục hồi nhanh hơn. Lợi khuẩn (Probiotic) giúp ức chế vi khuẩn gây viêm, trong khi Prebiotic là “nguồn thức ăn” cho lợi khuẩn phát triển. Người bệnh nên ăn sữa chua sau bữa ăn chính khoảng 30 phút và tránh dùng khi đang tiêu chảy nặng để không gây rối loạn thêm hệ vi sinh.
Chất béo lành mạnh
Chất béo vẫn cần thiết cho người viêm đại tràng, nhưng phải lựa chọn loại tốt và sử dụng đúng lượng. Dầu oliu, dầu mè, dầu đậu nành, dầu hướng dương hoặc quả bơ là những nguồn chất béo không bão hòa giúp chống viêm nhẹ, tăng hấp thu vitamin tan trong dầu (A, D, E, K) và hỗ trợ hồi phục niêm mạc ruột. Mỗi bữa chỉ nên dùng 1–2 thìa cà phê dầu thực vật, tuyệt đối không dùng mỡ động vật, bơ, hoặc dầu chiên lại nhiều lần vì sẽ làm tăng gốc tự do, gây kích ứng ruột.
Đồ uống lành mạnh
Bệnh nhân viêm đại tràng nên duy trì thói quen uống 1,5–2 lít nước ấm mỗi ngày, có thể thay đổi bằng nước gạo rang, nước ép cà rốt loãng hoặc trà hoa cúc để thanh lọc cơ thể. Các loại nước này vừa giúp bù nước, vừa làm dịu dạ dày và hỗ trợ tiêu hóa. Tránh uống nước lạnh, nước đá hoặc uống quá nhiều cùng lúc vì có thể gây co thắt đại tràng, khiến người bệnh đau bụng và đi ngoài lỏng.
2. Thực phẩm nên kiêng
Đồ cay nóng, nhiều gia vị
Các món ăn chứa ớt, tiêu, mù tạt, hành tỏi sống, gừng tươi, nước mắm đậm, sa tế đều là “kẻ thù” của người bị viêm đại tràng. Chúng kích thích tiết acid, làm tổn thương lớp niêm mạc đang viêm, gây đau quặn bụng, tiêu chảy hoặc mót rặn. Trong chế biến, nên nêm nhạt, hạn chế gia vị, đặc biệt tránh các món nướng hoặc tẩm ướp cay. Một khẩu phần ăn nhẹ vị sẽ giúp ruột dễ chịu hơn và phục hồi nhanh hơn.
Đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ
Thức ăn chiên rán, thịt mỡ, da gà, đồ ăn nhanh, đồ hộp, các loại nước dùng nhiều mỡ… khiến thức ăn khó tiêu, ứ đọng trong ruột, làm tăng sinh khí và gây đầy hơi, chướng bụng. Đối với người viêm đại tràng mạn tính, những món này còn làm rối loạn nhu động ruột, khiến phân lúc lỏng lúc táo. Vì vậy, cần tuyệt đối hạn chế và thay bằng phương pháp hấp, luộc hoặc kho nhạt để đảm bảo hệ tiêu hóa vận hành nhẹ nhàng.
Đồ uống có cồn, caffeine, gas
Rượu, bia, cà phê, nước ngọt có gas, nước tăng lực đều gây kích thích mạnh niêm mạc dạ dày và ruột. Chúng làm mất cân bằng điện giải, tăng acid và co thắt đại tràng, khiến người bệnh dễ đi ngoài nhiều lần, đau bụng, thậm chí mất nước. Thay vì uống cà phê sáng, người bệnh nên dùng trà thảo mộc loãng như trà hoa cúc hoặc nước gạo rang ấm – vừa an toàn, vừa hỗ trợ làm dịu ruột.
Thực phẩm lên men mạnh
Dưa muối chua, cà muối, mắm tôm, phô mai mốc, thịt lên men là nhóm thực phẩm chứa nhiều acid và vi khuẩn có thể gây viêm tái phát. Khi niêm mạc đại tràng đang yếu, những loại men này làm tăng quá trình lên men trong ruột, gây đầy hơi, tiêu chảy hoặc đau quặn. Nếu muốn dùng, chỉ nên ăn rất ít và chỉ khi bệnh đã ổn định, tuyệt đối không ăn trong giai đoạn cấp.
Sữa và sản phẩm chứa lactose
Một số người viêm đại tràng bị không dung nạp lactose, khi uống sữa bò, sữa đặc hoặc ăn kem sẽ bị đầy hơi, sôi bụng, tiêu chảy. Nếu gặp tình trạng này, nên chuyển sang sữa không lactose, sữa hạt (đậu nành, hạnh nhân, óc chó) hoặc sữa chua không đường để vẫn đảm bảo dinh dưỡng mà không gây kích ứng.
Chăm sóc sinh hoạt và nghỉ ngơi cho bệnh nhân viêm đại tràng
Ngoài chế độ ăn uống, việc duy trì thói quen sinh hoạt điều độ và nghỉ ngơi hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát viêm đại tràng. Một lối sống lành mạnh giúp hệ tiêu hóa ổn định, giảm co thắt ruột, cải thiện hấp thu và ngăn bệnh tái phát.
1. Duy trì nếp sống điều độ, ăn uống đúng giờ
Người bị viêm đại tràng nên ăn đúng bữa, không bỏ bữa sáng và tránh ăn quá muộn buổi tối. Việc duy trì thời gian ăn cố định giúp nhu động ruột hoạt động đều đặn, giảm nguy cơ rối loạn đại tiện. Bữa ăn nên chia nhỏ thành 4 – 5 lần/ngày, vừa giúp dạ dày tiêu hóa nhẹ nhàng, vừa tránh để ruột bị quá tải. Sau mỗi bữa ăn, nên ngồi thẳng hoặc đi lại nhẹ trong 10 – 15 phút thay vì nằm ngay, điều này giúp hạn chế trào ngược và đầy hơi.
2. Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh thức khuya
Căng thẳng, thiếu ngủ hay làm việc quá sức là yếu tố thúc đẩy bệnh viêm đại tràng tái phát. Người bệnh cần ngủ đủ 7 – 8 tiếng mỗi đêm, giữ giờ ngủ ổn định và tránh thức khuya sau 23h. Giấc ngủ sâu giúp hệ thần kinh ruột được nghỉ ngơi, giảm tiết hormone stress (cortisol) – nguyên nhân gây co thắt đại tràng và rối loạn nhu động ruột. Trước khi đi ngủ, có thể uống một ly sữa hạt ấm hoặc nước gạo rang để giúp dễ ngủ và làm dịu niêm mạc ruột.
3. Giữ tinh thần thoải mái, kiểm soát căng thẳng
Stress là một trong những “thủ phạm thầm lặng” khiến bệnh viêm đại tràng nặng hơn. Khi căng thẳng, cơ thể tăng tiết hormone stress, làm đại tràng co bóp bất thường, gây đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón. Người bệnh nên rèn luyện tâm lý tích cực, sắp xếp công việc hợp lý, tránh căng thẳng kéo dài. Các hoạt động thư giãn nhẹ như đọc sách, nghe nhạc, ngồi thiền hoặc hít thở sâu 5 – 10 phút mỗi sáng sẽ giúp ổn định hệ thần kinh ruột và cải thiện tiêu hóa tự nhiên.
4. Tập luyện thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày
Vận động đều đặn giúp tăng tuần hoàn máu đến hệ tiêu hóa, cải thiện nhu động ruột và giảm co thắt. Người bệnh viêm đại tràng nên chọn các hình thức tập nhẹ như đi bộ, yoga, đạp xe chậm, bơi lội nhẹ, khí công hoặc thái cực quyền. Thời gian tập lý tưởng là 30 phút mỗi ngày, vào buổi sáng hoặc chiều mát. Tuyệt đối không tập ngay sau ăn hoặc khi đang đau bụng, tiêu chảy. Ngoài ra, các bài xoa bụng theo chiều kim đồng hồ (từ rốn ra ngoài, 5 – 10 phút) mỗi tối cũng giúp giảm đầy hơi, hỗ trợ nhu động ruột ổn định.
5. Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng bụng
Thời tiết lạnh hoặc gió lạnh đột ngột dễ làm co thắt mạch máu vùng bụng, gây đau và rối loạn tiêu hóa. Người bệnh nên mặc ấm, tránh ngồi lâu dưới điều hòa, không uống nước lạnh, không tắm ngay sau khi ăn. Vào mùa lạnh, có thể dùng túi chườm ấm vùng bụng dưới 10–15 phút mỗi tối để kích thích tuần hoàn, giúp cơ bụng thư giãn và giảm đau hiệu quả.
☛ Tìm hiểu thêm tại: Bị viêm đại tràng đau bụng ở đâu?
6. Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ
Bệnh viêm đại tràng có thể nặng hơn nếu người bệnh thường xuyên nhiễm khuẩn qua đường ăn uống. Vì vậy cần rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, vệ sinh nhà bếp, tủ lạnh, dụng cụ ăn uống thường xuyên. Nước uống phải được đun sôi hoặc dùng nước lọc đạt chuẩn. Hạn chế ăn ngoài hàng, đặc biệt là các món tái, gỏi, nộm.
7. Hình thành thói quen theo dõi triệu chứng hằng ngày
Người bệnh nên quan sát số lần đi ngoài, đặc điểm phân, mức độ đau bụng, cảm giác chướng hơi hoặc đầy bụng sau ăn. Ghi lại các thực phẩm hoặc thói quen sinh hoạt khiến triệu chứng nặng hơn để kịp điều chỉnh. Nếu thấy phân có máu, đau bụng dữ dội, tiêu chảy nhiều ngày hoặc sụt cân nhanh, cần đến bác sĩ ngay để được kiểm tra.
Viêm đại tràng là bệnh lý mạn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu người bệnh được chăm sóc đúng cách. Việc kết hợp chế độ ăn uống khoa học, sinh hoạt điều độ và theo dõi sát triệu chứng sẽ giúp ổn định hệ tiêu hóa, giảm tái phát và nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài.
💥💥 Để giúp Khách hàng vừa dễ dàng nhận biết hàng chính hãng, vừa tiết kiệm chi phí, Tràng Phục Linh Plus có chương trình tích đủ 6 điểm tặng 1 hộp 20 viên trị giá 195.000đ ➠ 🎁 Cách thức nhận quà vô cùng đơn giản, bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn của tem tích điểm có trên vỏ hộp |
