Đau quặn bụng trên rốn – Dấu hiệu bệnh tiêu hóa cần lưu ý!

Đau quặn bụng trên rốn là triệu chứng phổ biến, có thể xuất hiện thoáng qua hoặc kéo dài, gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hằng ngày. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý tiêu hóa như viêm loét dạ dày – tá tràng, viêm tụy hay rối loạn tiêu hóa mà người bệnh không nên chủ quan.

Vị trí vùng trên rốn và ý nghĩa trong chẩn đoán

Vùng trên rốn (còn gọi là vùng thượng vị) nằm giữa xương ức và rốn, là khu vực tập trung của nhiều cơ quan quan trọng như dạ dày, tá tràng, tụy, gan và đường mật. Đây là vùng thuộc hệ tiêu hóa trên, nơi thường phát sinh các cơn đau khi có rối loạn hoặc tổn thương ở dạ dày – tá tràng.

Vị trí đau giúp bác sĩ định hướng nguyên nhân và cơ quan bị ảnh hưởng:

• Đau trên rốn bên trái: thường liên quan đến dạ dày hoặc tụy.
• Đau trên rốn bên phải: có thể do gan, túi mật hoặc đường mật.
• Đau giữa trên rốn: thường gặp trong viêm loét dạ dày – tá tràng hoặc trào ngược dạ dày.

Nhờ xác định đúng vị trí đau và triệu chứng đi kèm, bác sĩ có thể khoanh vùng bệnh lý tiêu hóa và đưa ra hướng chẩn đoán chính xác, tránh nhầm lẫn với các bệnh vùng ngực hoặc ruột non.

☛ Tìm hiểu thêm: Tình trạng đau quặn bụng dưới là bị bệnh gì?

Nguyên nhân gây đau quặn bụng trên rốn

1. Viêm loét dạ dày – tá tràng

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau vùng trên rốn. Khi niêm mạc dạ dày – tá tràng bị viêm hoặc loét do vi khuẩn H. pylori, stress, thuốc giảm đau, rượu bia hoặc ăn uống thất thường, acid dạ dày sẽ kích thích gây đau quặn, nóng rát vùng thượng vị. Cơn đau thường tăng lên khi đói hoặc sau khi ăn no, kèm ợ chua, buồn nôn, đầy bụng.

2. Trào ngược dạ dày – thực quản

Khi acid dạ dày trào ngược lên thực quản, người bệnh có thể cảm thấy đau rát và quặn vùng trên rốn lan lên ngực. Kèm theo đó là ợ hơi, ợ chua, nghẹn cổ họng, ho hoặc khó thở, đặc biệt khi nằm hoặc sau ăn no.

3. Viêm tụy cấp hoặc mạn

Tuyến tụy nằm ngay sau dạ dày, vì vậy khi bị viêm sẽ gây đau quặn dữ dội vùng giữa trên rốn, có thể lan ra sau lưng. Người bệnh thường buồn nôn, nôn nhiều, bụng chướng, mệt mỏi, và trong trường hợp viêm tụy cấp, cần nhập viện cấp cứu ngay.

4. Viêm hoặc sỏi túi mật

Đau bụng trên rốn lệch phải có thể là dấu hiệu của viêm túi mật hoặc sỏi mật. Cơn đau thường xuất hiện đột ngột, quặn dữ dội, lan lên vai hoặc sau lưng, kèm buồn nôn, nôn, chán ăn và có thể vàng da.

5. Rối loạn tiêu hóa, co thắt ruột

Ăn phải thực phẩm ôi thiu, đồ sống, nhiều dầu mỡ hoặc do stress có thể khiến ruột co thắt bất thường, gây đau quặn từng cơn vùng trên rốn, kèm đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón. Tình trạng này thường tự cải thiện sau 1–2 ngày nếu nghỉ ngơi và ăn uống nhẹ.

☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Rối loạn tiêu hóa là gì? nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

6. Hội chứng ruột kích thích (IBS)

Đây là rối loạn mạn tính của đường ruột, khiến các cơn đau quặn vùng bụng trên hoặc giữa rốn tái đi tái lại, đặc biệt khi căng thẳng. Bệnh không gây tổn thương thực thể nhưng làm người bệnh khó chịu, đầy hơi, rối loạn đại tiện.

☛ Tìm hiểu chi tiết: Hội chứng ruột kích thích là gì? có nguy hiểm không?

7. Ngộ độc thực phẩm hoặc viêm dạ dày cấp

Khi ăn phải thức ăn nhiễm khuẩn hoặc độc tố, người bệnh có thể đau quặn vùng trên rốn dữ dội, kèm nôn, tiêu chảy, sốt, mất nước. Đây là dấu hiệu cần theo dõi sát, đặc biệt ở trẻ nhỏ hoặc người già.

Triệu chứng đi kèm cần lưu ý

Đau quặn bụng trên rốn thường không xuất hiện đơn lẻ mà đi kèm nhiều dấu hiệu khác, giúp nhận biết nguyên nhân và mức độ bệnh.

• Buồn nôn, nôn: thường gặp khi có viêm loét dạ dày, viêm tụy hoặc ngộ độc thực phẩm.
• Ợ hơi, ợ chua, nóng rát ngực: là dấu hiệu điển hình của trào ngược dạ dày – thực quản.
• Đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu: gợi ý rối loạn tiêu hóa hoặc hội chứng ruột kích thích.
• Đau lan ra lưng hoặc vai phải: có thể liên quan đến viêm tụy hoặc sỏi mật.
• Sụt cân, mệt mỏi, chán ăn: biểu hiện của bệnh mạn tính như loét dạ dày hoặc viêm tụy mạn.
• Đi ngoài phân đen hoặc có máu: cảnh báo xuất huyết tiêu hóa, cần đi khám ngay.
• Sốt, vàng da: thường do nhiễm trùng đường mật hoặc viêm gan.

Khi nào đau quặn bụng trên rốn là nguy hiểm

Phần lớn các trường hợp đau quặn bụng trên rốn chỉ do rối loạn tiêu hóa tạm thời, nhưng nếu cơn đau kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường, người bệnh cần đi khám ngay để tránh biến chứng.

Những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm gồm:

• Cơn đau dữ dội, kéo dài hơn 2–3 ngày, không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc.
• Đau lan ra sau lưng, vai phải hoặc ngực, có thể là biểu hiện của viêm tụy, sỏi mật hoặc bệnh tim mạch.
• Nôn ra máu, đi ngoài phân đen hoặc có mùi hôi tanh – dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa.
• Sốt cao, rét run, vàng da, chướng bụng – gợi ý viêm gan hoặc nhiễm trùng đường mật.
• Sụt cân nhanh, ăn không ngon, đầy bụng kéo dài – cần cảnh giác với ung thư dạ dày hoặc tụy.

Nếu xuất hiện một trong các biểu hiện trên, người bệnh tuyệt đối không tự mua thuốc giảm đau hay thuốc dạ dày, mà nên đến cơ sở y tế chuyên khoa tiêu hóa để được thăm khám, chẩn đoán chính xác nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Cách xử lý khi bị đau quặn bụng trên rốn

1. Xử lý tạm thời tại nhà

Khi cơn đau xuất hiện, người bệnh nên:

• Ngừng ăn uống trong vài giờ đầu, giúp dạ dày nghỉ ngơi, giảm co bóp.
• Uống nước ấm hoặc nước gừng loãng, giúp trung hòa acid và giảm co thắt.
• Ăn nhẹ bằng cháo trắng, bánh mì mềm, súp rau củ khi cơn đau dịu lại.
• Không nằm ngay sau ăn, nên ngồi hoặc đi lại nhẹ để hỗ trợ tiêu hóa.
• Tránh các thực phẩm kích thích như cà phê, rượu bia, đồ cay, chua, chiên rán, nước ngọt có gas.
• Giữ tinh thần thoải mái, nghỉ ngơi, tránh căng thẳng vì stress có thể làm dạ dày tiết thêm acid gây đau nhiều hơn.
• Nếu đau kèm đầy hơi, khó tiêu nhẹ, có thể sử dụng trà bạc hà, trà cam thảo hoặc nước mật ong ấm để hỗ trợ làm dịu niêm mạc dạ dày.

2. Dùng thuốc đúng cách

Người bệnh không nên tự ý dùng thuốc giảm đau mạnh, vì có thể che lấp triệu chứng và khiến bệnh nặng hơn.

Chỉ sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ, thường gồm:

• Thuốc trung hòa acid (antacid): giảm cảm giác nóng rát, ợ chua.
• Thuốc ức chế tiết acid (PPI, H2-blocker): điều trị viêm loét dạ dày – tá tràng.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: giảm kích ứng và hỗ trợ lành tổn thương.

Nếu nghi ngờ đau do sỏi mật, viêm tụy hay viêm gan → tuyệt đối không dùng thuốc dạ dày thông thường mà cần khám chuyên khoa ngay.

3. Khi nào cần đến bệnh viện

Người bệnh nên đi khám ngay nếu có các biểu hiện:

• Cơn đau dữ dội, kéo dài, lan ra lưng hoặc ngực.
• Buồn nôn, nôn nhiều, nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen.
• Sốt, vàng da, mệt mỏi, sụt cân nhanh.
• Đau tái phát thường xuyên dù đã thay đổi chế độ ăn.

Tại bệnh viện, bác sĩ có thể chỉ định nội soi dạ dày – tá tràng, siêu âm ổ bụng hoặc xét nghiệm máu để xác định chính xác nguyên nhân, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

4. Hỗ trợ lâu dài

• Ăn uống điều độ, đúng giờ, không bỏ bữa.
• Hạn chế căng thẳng, ngủ đủ giấc, vận động nhẹ mỗi ngày.
• Khám định kỳ 6–12 tháng/lần nếu có tiền sử bệnh dạ dày hoặc gan mật.

Đau quặn bụng trên rốn là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý tiêu hóa quan trọng, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Việc chủ động theo dõi triệu chứng, ăn uống khoa học và khám sớm khi có bất thường sẽ giúp phát hiện bệnh kịp thời, điều trị hiệu quả và bảo vệ hệ tiêu hóa khỏe mạnh lâu dài.