Đi ngoài phân không thành khuôn là tình trạng khá phổ biến, khiến nhiều người lo lắng về sức khỏe hệ tiêu hóa. Hiện tượng này có thể chỉ do rối loạn tạm thời nhưng đôi khi lại là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý đường ruột cần được chú ý. Vậy nguyên nhân do đâu và xử lý thế nào cho đúng?
Mục lục
Đi ngoài không thành khuôn là gì?
Đi ngoài không thành khuôn là tình trạng phân ra ngoài ở dạng mềm, nát, không định hình rõ ràng thành khối. Phân thường vỡ vụn, khó dọn rửa, đôi khi dính bết vào bồn cầu.
Điểm khác biệt so với các dạng bất thường khác:
- Khác với tiêu chảy: phân tiêu chảy thường lỏng hoàn toàn, nhiều nước, đi ngoài nhiều lần, dễ gây mất nước. Trong khi đó, phân không thành khuôn vẫn đặc hơn, không chảy nước, có thể chỉ đi 1–2 lần/ngày.
- Khác với táo bón: táo bón khiến phân rắn chắc, vón cục, khó đi, thường phải rặn mạnh.
- Khác với phân sống: phân sống thường có lẫn thức ăn chưa tiêu hóa hết.
- Khác với phân nhầy: phân nhầy có dịch nhầy trắng/vàng bám ngoài hoặc lẫn trong phân.
Như vậy, phân không thành khuôn là một dạng bất thường nhẹ, cần được theo dõi để xác định nguyên nhân chính xác.
Nguyên nhân đi ngoài không thành khuôn
1. Chế độ ăn uống không hợp lý
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến phân không thành khuôn là chế độ ăn uống. Khi bạn ăn quá nhiều thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng hoặc nhiều chất xơ không tan như rau sống, ngũ cốc nguyên hạt, đường ruột phải hoạt động nhiều hơn để xử lý. Hậu quả là phân thường mềm, nát, không thành khuôn rõ ràng.
Bên cạnh đó, việc ăn đồ sống, tái, thực phẩm kém vệ sinh cũng dễ gây rối loạn tiêu hóa, khiến phân bất thường.
2. Tác động của đồ uống kích thích
Rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas đều là những “thủ phạm” làm tăng nhu động ruột. Chúng khiến thức ăn đi qua ruột quá nhanh, không kịp hấp thu nước và dinh dưỡng, dẫn đến phân nát, không định hình. Người uống nhiều bia rượu lâu ngày còn dễ bị viêm loét dạ dày, viêm đại tràng, khiến tình trạng này xảy ra thường xuyên hơn.
3. Stress và rối loạn tâm lý
Ít ai ngờ rằng căng thẳng, lo âu, stress kéo dài có thể trực tiếp ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Căng thẳng làm thay đổi hoạt động thần kinh ruột, khiến nhu động ruột co bóp bất thường. Hậu quả là người bệnh dễ bị rối loạn tiêu hóa, đi ngoài phân mềm, không thành khuôn, đôi khi xen kẽ táo bón và tiêu chảy.
4. Rối loạn tiêu hóa mạn tính
Sau một đợt sử dụng kháng sinh dài ngày hoặc ăn uống thiếu cân bằng, hệ vi sinh đường ruột có thể bị phá vỡ. Sự mất cân bằng này làm giảm khả năng tiêu hóa thức ăn, khiến phân ra ngoài ở dạng mềm, nát. Đây là nguyên nhân thường gặp ở cả người lớn và trẻ em, đặc biệt nếu không được bổ sung lợi khuẩn kịp thời.
Chi tiết: Rối loạn tiêu hóa có nguy hiểm không?
5. Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Hội chứng ruột kích thích là một bệnh lý chức năng phổ biến, gây ra tình trạng rối loạn nhu động ruột. Người mắc IBS thường xuyên đi ngoài phân không thành khuôn, kèm theo triệu chứng đau bụng âm ỉ, đầy hơi, chướng bụng. Tình trạng này có thể kéo dài dai dẳng, tái đi tái lại, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
Tìm hiểu: Hội chứng ruột kích thích có chữa khỏi được không?
6. Viêm đại tràng
Khi niêm mạc đại tràng bị viêm, phân thường trở nên bất thường, nát và không thành khuôn. Nhiều trường hợp còn xuất hiện thêm chất nhầy hoặc máu trong phân. Người bệnh viêm đại tràng thường có biểu hiện đi ngoài nhiều lần trong ngày, đau bụng quặn, mệt mỏi và chán ăn. Đây là một nguyên nhân nguy hiểm, cần được chẩn đoán và điều trị sớm.
Có thể bạn quan tâm: Hay bị đầy bụng có phải bị viêm đại tràng?
7. Bệnh lý dạ dày – tá tràng
Các bệnh lý như viêm loét dạ dày – tá tràng làm ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu thức ăn. Khi thức ăn không được tiêu hóa kỹ lưỡng, phân dễ ra ngoài ở dạng mềm, nát, đôi khi có mùi khó chịu. Nếu kèm theo ợ chua, nóng rát thượng vị, đau bụng trên rốn thì nhiều khả năng nguyên nhân đến từ dạ dày.
Ngoài ra còn có thể do một số nguyên nhân ít gặp khác:
Bệnh lý gan mật, tụy
Gan, mật và tụy đóng vai trò quan trọng trong tiêu hóa chất béo và hấp thu dinh dưỡng. Khi mắc các bệnh lý như viêm tụy mạn, tắc mật hoặc rối loạn gan mật, thức ăn chứa chất béo không được phân giải hết. Điều này khiến phân ra ngoài nát, dính mỡ, nổi trên mặt nước và khó rửa.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc, đặc biệt là kháng sinh, thuốc nhuận tràng hoặc thuốc chống viêm, có thể làm thay đổi hệ vi sinh đường ruột hoặc kích thích nhu động ruột, khiến người dùng dễ bị đi ngoài phân không thành khuôn trong quá trình sử dụng thuốc.
Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm
Một số người có cơ địa dị ứng hoặc không dung nạp với thực phẩm như sữa (lactose), gluten trong lúa mì, hải sản… Khi tiêu thụ những thực phẩm này, đường ruột phản ứng bằng cách tăng co bóp, tiết nhầy, dẫn đến đi ngoài phân mềm, nát, không định hình.
Khi nào đi ngoài không thành khuôn là nguy hiểm?
Phân không thành khuôn đôi khi chỉ là rối loạn nhẹ, nhưng bạn cần cảnh giác nếu có các dấu hiệu sau:
Tình trạng kéo dài trên 2 tuần: Khi hiện tượng này kéo dài liên tục trên 2 tuần, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý mạn tính như viêm đại tràng hoặc hội chứng ruột kích thích, cần đi khám để xác định nguyên nhân.
Đi ngoài kèm máu hoặc chất nhầy: Khi phân không thành khuôn đi kèm máu đỏ tươi, máu lẫn trong phân hoặc có chất nhầy màu trắng/vàng, đây là dấu hiệu bất thường. Triệu chứng này thường gặp trong viêm đại tràng, polyp hoặc thậm chí ung thư đại trực tràng.
Đau bụng dữ dội, quặn từng cơn: Đi ngoài phân mềm nát mà kèm đau bụng quặn, co thắt từng cơn có thể gợi ý nhiễm trùng đường ruột, tắc ruột hoặc viêm ruột cấp tính. Những trường hợp này thường không thể tự khỏi, cần được thăm khám và điều trị y tế kịp thời.
Sốt cao, buồn nôn, nôn mửa: Nếu phân không thành khuôn xuất hiện đồng thời với sốt cao, buồn nôn hoặc nôn mửa, cơ thể đang phải chống lại một tình trạng nhiễm trùng tiêu hóa. Đây là dấu hiệu bệnh lý cấp tính, có nguy cơ mất nước và điện giải nhanh, rất nguy hiểm nếu chậm trễ xử lý.
Sụt cân nhanh, mệt mỏi kéo dài: Khi đi ngoài phân không thành khuôn kéo dài kèm theo giảm cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi, chán ăn, đây có thể là biểu hiện của bệnh lý hấp thu kém, bệnh tụy – mật – gan hoặc ung thư đường tiêu hóa.
Cách khắc phục khi đi ngoài phân không thành khuôn
1. Điều chỉnh chế độ ăn uống
Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng phân không thành khuôn. Người bệnh nên ưu tiên thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa như cháo, súp, cơm nát, khoai nghiền, rau củ luộc. Đồng thời, cần hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, thực phẩm chế biến sẵn và đồ sống, tái vì dễ gây kích ứng đường ruột.
Ăn uống điều độ, đúng giờ cũng giúp hệ tiêu hóa ổn định hơn.
2. Bổ sung lợi khuẩn và men vi sinh
Một trong những nguyên nhân khiến phân không thành khuôn là mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Việc bổ sung probiotic và prebiotic qua sữa chua, men vi sinh hoặc các thực phẩm lên men tự nhiên sẽ giúp khôi phục sự cân bằng này, cải thiện tiêu hóa và giảm tình trạng phân nát.
3. Uống đủ nước và bù điện giải
Cơ thể thiếu nước sẽ làm rối loạn hoạt động của ruột, khiến phân không ổn định. Vì vậy, mỗi ngày nên uống đủ từ 1,5 – 2 lít nước, ưu tiên nước lọc và nước ấm. Trong trường hợp đi ngoài nhiều lần, có thể dùng dung dịch oresol hoặc nước dừa để bù nước và điện giải, ngăn ngừa mất nước và mệt mỏi.
4. Quản lý căng thẳng và sinh hoạt hợp lý
Stress và căng thẳng kéo dài là một trong những yếu tố gây rối loạn tiêu hóa. Để cải thiện tình trạng này, người bệnh nên duy trì lối sống lành mạnh: ngủ đủ giấc, tránh thức khuya, kết hợp với các hoạt động thư giãn như đi bộ, yoga, thiền hoặc đọc sách.
Giữ tinh thần thoải mái không chỉ giúp đường ruột khỏe mạnh hơn mà còn tăng cường sức đề kháng tổng thể.
5. Hạn chế thuốc gây rối loạn tiêu hóa
Một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc nhuận tràng có thể làm thay đổi môi trường ruột, dẫn đến phân không thành khuôn. Nếu đang sử dụng thuốc và xuất hiện tình trạng này, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được điều chỉnh liều lượng hoặc thay thế bằng loại thuốc phù hợp hơn.
Tuyệt đối không tự ý ngừng thuốc khi chưa có chỉ định y tế.
6. Thăm khám và điều trị y tế khi cần thiết
Trong trường hợp tình trạng phân nát, không thành khuôn kéo dài trên 2 tuần hoặc kèm theo các dấu hiệu nguy hiểm như máu trong phân, đau bụng dữ dội, sốt cao, sụt cân nhanh, người bệnh cần đi khám chuyên khoa tiêu hóa. Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm phân, siêu âm bụng hoặc nội soi đại tràng để tìm nguyên nhân và có phác đồ điều trị phù hợp cho từng bệnh lý.
Đi ngoài phân không thành khuôn là một tình trạng khá phổ biến, có thể do rối loạn tiêu hóa nhẹ nhưng cũng có nguy cơ liên quan đến bệnh lý tiêu hóa mạn tính. Người bệnh cần chú ý đến thời gian kéo dài và các triệu chứng đi kèm để xác định mức độ nguy hiểm.
Việc thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh và khám y tế kịp thời khi có dấu hiệu bất thường chính là chìa khóa giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh trở lại.
💥💥 Để giúp Khách hàng vừa dễ dàng nhận biết hàng chính hãng, vừa tiết kiệm chi phí, Tràng Phục Linh Plus có chương trình tích đủ 6 điểm tặng 1 hộp 20 viên trị giá 195.000đ ➠ 🎁 Cách thức nhận quà vô cùng đơn giản, bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn của tem tích điểm có trên vỏ hộp |
