Nguyên nhân khiến bạn khó đi ngoài

Tình trạng khó đi ngoài hay táo bón xảy ra khi nhu động ruột hoạt động chậm, phân khô cứng và di chuyển khó khăn trong đại tràng. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này, bao gồm:

• Chế độ ăn thiếu chất xơ: Chất xơ giúp tăng khối lượng và độ mềm của phân, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình di chuyển trong ruột. Việc ăn quá ít rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt dễ dẫn đến táo bón.
• Uống không đủ nước: Nước giúp làm mềm phân và hỗ trợ nhu động ruột. Khi cơ thể thiếu nước, phân sẽ trở nên khô và cứng, khó đào thải ra ngoài.
• Ít vận động: Lối sống ít vận động làm giảm hoạt động của cơ bụng và cơ ruột, khiến nhu động ruột chậm lại.
• Thói quen nhịn đi ngoài: Việc thường xuyên bỏ qua cảm giác muốn đi vệ sinh làm mất phản xạ đi ngoài tự nhiên, lâu dần gây ra táo bón mạn tính.
• Căng thẳng, áp lực tâm lý: Stress và lo âu có thể ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh ruột, làm giảm co bóp đại tràng.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc giảm đau opioid, thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng acid chứa nhôm hoặc canxi, thuốc lợi tiểu… có thể gây táo bón.
• Bệnh lý đường tiêu hóa hoặc toàn thân: Các bệnh như hội chứng ruột kích thích (IBS), suy giáp, tiểu đường, bệnh Parkinson, hoặc tắc nghẽn đường ruột cũng có thể gây khó đi ngoài.

Cách đi ngoài ngay lập tức

1. Uống nước ấm ngay khi vừa thức dậy

Một cốc nước ấm 250–300ml vào buổi sáng là phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả. Sau một đêm, cơ thể ở trạng thái mất nước nhẹ, ruột già cũng trở nên nhạy cảm hơn với kích thích từ dạ dày (phản xạ dạ dày–đại tràng). Nước ấm sẽ giúp làm mềm phân, tăng áp lực trong ruột và thúc đẩy nhu động ruột hoạt động. Nếu muốn tăng hiệu quả, bạn có thể vắt thêm vài giọt chanh hoặc một thìa mật ong.

2. Ăn thực phẩm nhuận tràng tự nhiên

Một số loại thực phẩm có tác dụng kích thích ruột nhanh:

• Trái cây: đu đủ chín, chuối chín, mận khô, kiwi.
• Rau xanh: mồng tơi, rau lang, rau đay.
• Ngũ cốc/hạt: yến mạch, hạt chia, hạt lanh.

Chất xơ trong các thực phẩm này vừa hút nước làm mềm phân, vừa tăng khối lượng phân, từ đó kích thích cơ ruột co bóp mạnh hơn. Với mận khô hoặc nước ép mận khô, nhiều người có thể đi ngoài chỉ sau 30–60 phút.

3. Uống cà phê hoặc trà nóng

Caffeine kích thích hệ thần kinh ruột, khiến nhu động đại tràng tăng. Một tách cà phê đen hoặc trà xanh ấm sau bữa sáng có thể tạo cảm giác buồn đi ngoài rất nhanh. Tuy nhiên, không nên lạm dụng quá 2 ly/ngày và tránh uống khi bụng đói để không gây cồn cào hoặc mất nước.

4. Thay đổi tư thế đi vệ sinh

Tư thế ngồi xổm giúp trực tràng tạo một đường thẳng hơn, giảm áp lực cho cơ sàn chậu và giúp phân dễ thoát ra ngoài. Nếu dùng bồn cầu, bạn chỉ cần kê một chiếc ghế thấp dưới chân để nâng cao đầu gối, tạo góc ngồi tương tự như ngồi xổm.

5. Vận động nhẹ hoặc tập yoga

Hoạt động thể chất giúp tăng lưu thông máu và kích thích co bóp đại tràng. Chỉ cần đi bộ nhanh 10–15 phút hoặc leo vài tầng cầu thang cũng đủ để tạo nhu cầu đi ngoài. Với yoga, tư thế Wind-Relieving Pose (nằm ngửa, kéo gối sát bụng, giữ 20–30 giây) vừa giúp di chuyển khí trong ruột, vừa hỗ trợ phân di chuyển nhanh hơn.

6. Massage bụng

Dùng lòng bàn tay xoa bụng theo vòng tròn chiều kim đồng hồ, bắt đầu từ hông phải, di chuyển lên trên, sang trái rồi xuống dưới. Thực hiện trong 5–10 phút sẽ kích thích nhu động ruột hoạt động mạnh hơn. Cách này rất hữu ích khi áp dụng kết hợp với uống nước ấm hoặc ăn thực phẩm nhuận tràng.

7. Sử dụng đồ uống nhuận tràng tự nhiên

Các loại đồ uống này hoạt động theo cơ chế bổ sung nước và các hợp chất nhuận tràng tự nhiên vào ruột, giúp làm mềm phân, tăng thể tích phân và kích thích nhu động ruột.

Một số lựa chọn hiệu quả:

• Nước ép mận khô: Mận khô chứa sorbitol – một loại đường có tác dụng hút nước vào lòng ruột, giúp phân mềm hơn và dễ di chuyển. Ngoài ra, mận khô còn giàu chất xơ không hòa tan, tạo khối lượng cho phân, từ đó thúc đẩy co bóp đại tràng. Uống 150–200ml nước ép mận khô buổi sáng hoặc tối, hiệu quả thường xuất hiện sau 1–3 giờ.
• Nước nha đam (lô hội): Nha đam chứa anthraquinone, một hợp chất có tác dụng kích thích lớp niêm mạc ruột, làm tăng nhu động ruột và hỗ trợ đào thải phân. Bạn có thể xay nha đam tươi (đã gọt bỏ vỏ và nhựa vàng) với nước ấm hoặc pha sẵn từ nha đam đã chế biến. Liều dùng an toàn: khoảng 50–100ml/ngày. Không nên dùng thường xuyên vì có thể gây tiêu chảy.
• Nước ép lê hoặc táo: Lê và táo cũng chứa sorbitol và chất xơ hòa tan pectin, giúp làm mềm phân và cải thiện hoạt động đường ruột. Uống một ly 200–250ml vào buổi sáng, kết hợp với đi bộ nhẹ, có thể kích thích nhu cầu đi vệ sinh nhanh hơn.

8. Can thiệp y tế khi cần thiết

Nếu tất cả các cách trên không hiệu quả và tình trạng khó đi ngoài gây khó chịu hoặc đau đớn, bạn có thể:

• Dùng thuốc nhuận tràng dạng uống hoặc viên đặt hậu môn.
• Thụt hậu môn bằng dung dịch chuyên dụng.

Tuy nhiên, những biện pháp này chỉ nên áp dụng khi thật sự cần thiết và phải có hướng dẫn của bác sĩ. Việc lạm dụng có thể gây phụ thuộc và mất phản xạ đại tiện tự nhiên.

Lời khuyên để hạn chế táo bón lâu dài

Táo bón không chỉ gây khó chịu tạm thời mà còn có thể dẫn đến nhiều vấn đề tiêu hóa nếu kéo dài, như trĩ, nứt kẽ hậu môn hay sa trực tràng. Để giảm nguy cơ và duy trì thói quen đại tiện đều đặn, bạn nên:

1. Ăn nhiều chất xơ

Một chế độ ăn giàu chất xơ từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt sẽ giúp tăng thể tích phân, làm phân mềm và kích thích nhu động ruột hoạt động hiệu quả hơn. Việc bổ sung chất xơ đều đặn mỗi ngày là nền tảng quan trọng để hệ tiêu hóa vận hành trơn tru, giảm nguy cơ táo bón kéo dài.

2. Uống đủ nước

Nước đóng vai trò hỗ trợ chất xơ phát huy tối đa tác dụng, giúp phân giữ được độ ẩm và di chuyển dễ dàng trong đường ruột. Mỗi ngày nên uống 1,5–2 lít nước, ưu tiên nước lọc và nước canh, đồng thời hạn chế các loại đồ uống nhiều đường hoặc chứa caffeine quá mức vì có thể gây mất nước.

3. Duy trì vận động thường xuyên

Hoạt động thể chất giúp máu lưu thông tốt hơn, tăng sức mạnh cơ bụng và kích thích nhu động ruột. Chỉ cần duy trì thói quen đi bộ nhanh, tập yoga hoặc vận động nhẹ khoảng 30 phút mỗi ngày cũng có thể cải thiện đáng kể tình trạng táo bón.

4. Tạo thói quen đi vệ sinh đúng giờ

Việc rèn luyện cho cơ thể phản xạ đi ngoài vào một thời điểm cố định, tốt nhất là buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc sau bữa sáng, sẽ giúp ruột hình thành nhịp hoạt động ổn định. Không nên nhịn khi có nhu cầu đi vệ sinh vì sẽ làm phân tích tụ lâu, khô cứng và gây khó khăn cho những lần đi sau.

5. Hạn chế thực phẩm gây táo bón

Đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn nhiều dầu mỡ và ít chất xơ, hoặc các sản phẩm từ sữa ở một số người có thể làm tăng nguy cơ táo bón. Cần điều chỉnh khẩu phần hợp lý, ưu tiên các món ăn thanh đạm và dễ tiêu hóa.

6. Quản lý căng thẳng

Stress kéo dài ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của hệ tiêu hóa, làm giảm nhu động ruột và gây táo bón. Hãy duy trì tâm lý thoải mái thông qua các hoạt động thư giãn như thiền, nghe nhạc, đọc sách hoặc dành thời gian cho sở thích cá nhân.

7. Theo dõi và xử lý kịp thời

Nếu táo bón kéo dài hơn một đến hai tuần, kèm theo các dấu hiệu bất thường như đau bụng, chướng hơi hoặc có máu trong phân, cần chủ động đi khám bác sĩ để tìm nguyên nhân và điều trị, tránh biến chứng nguy hiểm.

Duy trì thói quen sinh hoạt khoa học, chế độ ăn uống hợp lý và biết cách xử lý kịp thời khi gặp khó khăn trong việc đi ngoài sẽ giúp bạn giữ cho hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh. Nếu tình trạng táo bón kéo dài hoặc xuất hiện các dấu hiệu bất thường, hãy chủ động thăm khám để được tư vấn và điều trị đúng cách, tránh biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.

Chia sẻ0

Chia sẻ

Tuần vừa rồi em bị rối loạn tiêu hóa, mỗi ngày đi ngoài khoảng 4–5 lần. Sau vài hôm, em cân lại thì thấy giảm gần 2kg. Em mừng vì nghĩ đây là cơ hội để giảm cân nhanh, nhưng cũng hơi lo lắng. Bác sĩ cho em hỏi, đi ngoài nhiều có thực sự giúp giảm cân không, và tình trạng này có nguy hiểm gì không ạ?

(Nguyễn Thu Hương – 27 tuổi, TP. Hải Phòng)

Trả lời:

Chào bạn Hương, chúng tôi đã nhận được câu hỏi của bạn. Xin gửi đến bạn một số thông tin sau:

1. Đi ngoài nhiều có giảm cân không?

Trường hợp của Hương giảm gần 2kg sau vài ngày đi ngoài nhiều thực chất là giảm cân tạm thời chứ không phải giảm mỡ. Nguyên nhân chính là do cơ thể mất nước qua phân lỏng, mất chất điện giải như natri, kali, đồng thời đào thải khối phân đang tồn đọng trong ruột. Khi lượng nước trong cơ thể giảm, cân nặng sẽ tụt xuống nhanh, nhưng đây chỉ là con số tạm thời trên cân, không phản ánh sự thay đổi về mỡ cơ thể.

Giảm mỡ – yếu tố quyết định vóc dáng và sức khỏe – chỉ xảy ra khi cơ thể duy trì thâm hụt calo liên tục trong thời gian dài, tức là năng lượng nạp vào ít hơn năng lượng tiêu hao. Quá trình này cần được hỗ trợ bởi chế độ ăn hợp lý, tập luyện đều đặn và nghỉ ngơi đầy đủ. Do đó, việc bạn Hương sụt cân do đi ngoài nhiều không mang ý nghĩa giảm cân bền vững, và cân nặng sẽ trở lại bình thường khi cơ thể bù lại lượng nước và dinh dưỡng bị mất.

2. Đi ngoài nhiều giảm cân có nguy hiểm không?

Nếu tình trạng này kéo dài hoặc bị duy trì cố ý với mục đích giảm cân, sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro:

• Mất nước và rối loạn điện giải: Nước là thành phần chiếm khoảng 60–70% trọng lượng cơ thể. Khi mất nhiều nước cùng với các ion điện giải (natri, kali, clorua), Hương có thể gặp các triệu chứng như khát nhiều, miệng khô, chóng mặt, tụt huyết áp, chuột rút, thậm chí rối loạn nhịp tim nếu mất cân bằng nghiêm trọng.
• Suy giảm hấp thu dinh dưỡng: Đi ngoài liên tục khiến thức ăn di chuyển qua ruột quá nhanh, cơ thể không kịp hấp thu đầy đủ vitamin, khoáng chất và năng lượng. Điều này có thể dẫn đến suy nhược, giảm miễn dịch, tóc dễ rụng, da xỉn màu và cơ bắp yếu.
• Rối loạn hệ vi sinh đường ruột: Hệ tiêu hóa khỏe mạnh cần sự cân bằng giữa vi khuẩn có lợi và có hại. Tiêu chảy kéo dài sẽ phá vỡ cân bằng này, làm hệ tiêu hóa yếu đi, dễ tái phát rối loạn tiêu hóa và nhạy cảm với thức ăn hơn.
• Tổn thương niêm mạc ruột: Nếu nguyên nhân đến từ viêm nhiễm hoặc kích ứng kéo dài, niêm mạc ruột có thể bị tổn thương, gây viêm loét đại tràng hoặc hội chứng ruột kích thích mạn tính.

Trong trường hợp của bạn Hương, giảm 2kg nhanh chóng kèm theo dấu hiệu rối loạn tiêu hóa là lời cảnh báo sức khỏe. Việc coi đây là “cơ hội giảm cân” là một hiểu lầm phổ biến nhưng nguy hiểm.

3. Nguyên nhân phổ biến gây đi ngoài nhiều

Có nhiều nguyên nhân khiến một người đi ngoài nhiều hơn bình thường, trong đó gồm cả nguyên nhân tạm thời và nguyên nhân bệnh lý:

• Ăn uống không đảm bảo vệ sinh: Thực phẩm nhiễm khuẩn, chưa nấu chín hoặc bảo quản sai cách có thể gây ngộ độc thực phẩm, dẫn đến tiêu chảy cấp.
• Dùng nhiều thực phẩm nhuận tràng hoặc giàu chất xơ đột ngột: Các loại rau lá xanh, mận, đu đủ, khoai lang… nếu ăn quá nhiều và đột ngột cũng dễ làm tăng nhu động ruột.
• Đồ uống kích thích: Cà phê, rượu bia và đồ uống có gas kích thích ruột, khiến thời gian tiêu hóa rút ngắn.
• Tác dụng phụ của thuốc: Kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có hại lẫn vi khuẩn có lợi, gây rối loạn tiêu hóa. Thuốc nhuận tràng nếu lạm dụng cũng gây tiêu chảy.
• Bệnh lý đường ruột: Hội chứng ruột kích thích (IBS), viêm đại tràng, bệnh Crohn, cường giáp… là những nguyên nhân mạn tính khiến đi ngoài nhiều lần.

Với Hương, nếu nguyên nhân là rối loạn tiêu hóa do ăn uống, tình trạng thường sẽ cải thiện sau 1–3 ngày chăm sóc đúng cách. Nhưng nếu kéo dài hoặc kèm dấu hiệu nặng, cần đi khám để xác định nguyên nhân chính xác.

4. Cần làm gì khi bị đi ngoài nhiều?

Khi gặp tình trạng đi ngoài nhiều lần trong ngày, đặc biệt là phân lỏng, việc đầu tiên và quan trọng nhất là ngăn ngừa mất nước và rối loạn điện giải. Với trường hợp của Hương, giảm gần 2kg sau vài ngày đi ngoài cho thấy lượng nước và chất điện giải đã bị hao hụt đáng kể. Đây là yếu tố cần khắc phục ngay để tránh biến chứng.

Bạn nên bắt đầu bằng việc uống dung dịch oresol pha đúng tỉ lệ để bổ sung nước và khoáng chất như natri, kali. Nếu không có oresol, có thể uống nước lọc xen kẽ với nước canh, nước dừa tươi hoặc nước hoa quả pha loãng, tránh uống nước ngọt có gas hoặc đồ uống nhiều đường vì dễ làm tình trạng tiêu chảy trầm trọng hơn.

Giai đoạn này hệ tiêu hóa của bạn đang bị “quá tải” và cần nghỉ ngơi, vì vậy chỉ nên ăn những món mềm, dễ tiêu, ít chất béo như cháo trắng, súp gà, cơm mềm, khoai tây hoặc cà rốt luộc. Chuối chín cũng là lựa chọn tốt vì chứa nhiều kali giúp bù điện giải. Tránh tuyệt đối các món cay, nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn và sữa nếu cơ thể nhạy cảm với lactose.

Nghỉ ngơi là yếu tố quan trọng. Khi cơ thể đang mất nước và dinh dưỡng, việc vận động mạnh sẽ làm tiêu hao thêm năng lượng và nước, khiến tình trạng mệt mỏi, suy nhược dễ xảy ra. Hương nên dành thời gian ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng để hệ miễn dịch và tiêu hóa có thời gian hồi phục.

Điều cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là theo dõi diễn biến sức khỏe. Nếu tình trạng đi ngoài không cải thiện sau 48–72 giờ hoặc xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng như sốt cao, đau bụng dữ dội, phân có máu hoặc dịch nhầy, Hương cần lập tức đến cơ sở y tế để được khám và điều trị. Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của nhiễm khuẩn đường ruột, viêm đại tràng cấp hoặc bệnh lý nghiêm trọng khác, cần được can thiệp sớm.

5. Giảm cân an toàn, đúng cách mà không phải đi ngoài nhiều

Giảm cân bền vững là quá trình giảm mỡ thừa chứ không phải giảm trọng lượng tạm thời do mất nước hoặc mất khối phân trong ruột. Với trường hợp của Hương, việc giảm gần 2kg khi đi ngoài nhiều là con số “ảo” và sẽ quay lại nhanh chóng. Để đạt mục tiêu giảm cân thật sự, Hương cần xây dựng một chiến lược dài hạn, kết hợp dinh dưỡng hợp lý – vận động thường xuyên – lối sống lành mạnh.

Về dinh dưỡng, bạn nên ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi để bổ sung chất xơ, vitamin và khoáng chất. Chất xơ không chỉ tốt cho tiêu hóa mà còn giúp tạo cảm giác no lâu, hỗ trợ kiểm soát lượng calo nạp vào. Nguồn protein nạc từ thịt gà, cá, trứng, đậu phụ sẽ giúp duy trì và phát triển cơ bắp – yếu tố quan trọng để tăng tốc độ trao đổi chất. Chất béo tốt từ quả bơ, dầu oliu, các loại hạt giúp cân bằng hormone và duy trì năng lượng. Đồng thời, hạn chế tối đa tinh bột tinh chế (bánh mì trắng, mì gói, bánh kẹo), đồ ngọt và thực phẩm chế biến sẵn vì chúng dễ gây tích mỡ và không cung cấp dinh dưỡng chất lượng.

Về vận động, nên kết hợp cả bài tập cardio (chạy bộ, bơi lội, đạp xe) để đốt cháy calo và bài tập sức mạnh (tạ, kháng lực) để tăng cơ, vì cơ bắp giúp cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng hơn ngay cả khi nghỉ ngơi. Lý tưởng nhất là tập luyện 4–5 buổi/tuần, mỗi buổi 30–60 phút.

Ngoài ăn uống và tập luyện, giấc ngủ và tinh thần đóng vai trò không nhỏ. Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm giúp cơ thể hồi phục, cân bằng hormone kiểm soát cảm giác đói và no. Quản lý stress thông qua thiền, yoga hoặc các hoạt động thư giãn khác sẽ hạn chế hormone cortisol – một yếu tố liên quan đến tích mỡ, đặc biệt ở vùng bụng.

Điểm mấu chốt là bạn cần kiên nhẫn và đặt mục tiêu giảm khoảng 0,5kg/tuần, đây là tốc độ an toàn, giúp giảm mỡ nhưng vẫn duy trì khối cơ và sức khỏe tổng thể. Không nên áp dụng các phương pháp cực đoan như nhịn ăn kéo dài, uống thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc hoặc cố ý gây tiêu chảy, vì không những không mang lại hiệu quả lâu dài mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng.

Chia sẻ0

Chia sẻ

Hiện tượng đau bụng không đi ngoài được

Đau bụng không đi ngoài được là tình trạng xuất hiện cơn đau hoặc cảm giác khó chịu ở vùng bụng, kèm theo việc không thể đại tiện dù có nhu cầu hoặc hoàn toàn không có nhu cầu đi ngoài. Triệu chứng này có thể xảy ra đột ngột hoặc kéo dài nhiều ngày, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra.

Khác với táo bón thông thường, tình trạng này đôi khi đi kèm giảm hoặc mất nhu động ruột, làm cho phân không thể di chuyển xuống trực tràng. Một số trường hợp còn kèm theo đầy hơi, chướng bụng, buồn nôn, nôn ói hoặc chán ăn.

Đau bụng nhưng không đi ngoài được không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng nếu kéo dài hoặc xuất hiện kèm các dấu hiệu cảnh báo như đau dữ dội, bụng chướng căng, nôn liên tục, sốt cao, máu trong phân… thì có thể là biểu hiện của những bệnh lý nghiêm trọng như tắc ruột, viêm ruột hoặc rối loạn nhu động ruột nặng. Khi đó, người bệnh cần được khám và điều trị y tế kịp thời để tránh biến chứng.

Nguyên nhân đau bụng không đi ngoài được

Tình trạng đau bụng kèm khó hoặc không thể đại tiện có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ rối loạn tiêu hóa đơn giản đến bệnh lý nghiêm trọng. Dưới đây là 6 nguyên nhân thường gặp nhất:

1. Táo bón do chế độ ăn uống

Táo bón là nguyên nhân phổ biến nhất, thường xảy ra khi ăn quá ít chất xơ, uống không đủ nước hoặc ít vận động. Phân trở nên khô và cứng, di chuyển chậm trong đại tràng, gây đau bụng và cảm giác nặng nề. Người bệnh có thể phải rặn nhiều khi đi vệ sinh hoặc thậm chí không thể đi ngoài dù có cảm giác muốn.

2. Tắc ruột

Tắc ruột có thể do sẹo dính sau phẫu thuật, thoát vị, khối u hoặc dị vật trong đường tiêu hóa. Khi lòng ruột bị bít, phân và hơi không thể lưu thông, gây đau bụng quặn từng cơn, bụng chướng, nôn ói và không trung tiện, không đại tiện. Đây là tình trạng cấp cứu cần được xử lý ngay để tránh hoại tử ruột.

3. Rối loạn nhu động ruột (Hội chứng ruột kích thích)

Ở người mắc hội chứng ruột kích thích, cơ trơn thành ruột co bóp bất thường, khiến phân di chuyển quá chậm hoặc quá nhanh. Trường hợp nhu động ruột giảm, bệnh nhân thường bị đầy hơi, đau âm ỉ hoặc đau quặn, khó đi ngoài. Triệu chứng có thể xuất hiện xen kẽ với các đợt tiêu chảy.

☛ Tham khảo đầy đủ tại: Hội chứng ruột kích thích – nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

4. Bệnh lý hậu môn – trực tràng

Các bệnh như trĩ, nứt kẽ hậu môn hay áp xe hậu môn gây đau rát khi đại tiện, khiến người bệnh “ngại” đi vệ sinh. Thói quen nhịn đại tiện lâu dần làm phân ứ đọng, khô cứng, gây khó đi ngoài và đau bụng.

5. Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc như sắt, thuốc giảm đau opioid, thuốc kháng viêm NSAID hoặc thuốc kháng acid chứa nhôm có thể làm giảm nhu động ruột hoặc hút nước trong phân, khiến phân cứng lại. Người dùng thuốc thường cảm thấy bụng đầy, khó chịu và đại tiện ít hơn bình thường.

6. Nguyên nhân khác

• Ngộ độc thực phẩm hoặc nhiễm khuẩn đường ruột.
• Rối loạn điện giải (đặc biệt là hạ kali máu).
• Phụ nữ mang thai (do thay đổi hormone và tử cung chèn ép lên ruột).
• Sau phẫu thuật ổ bụng (do ruột tạm thời giảm nhu động).

Đau bụng không đi ngoài được có nguy hiểm không?

Không phải mọi trường hợp đau bụng kèm không đi ngoài được đều nguy hiểm. Nếu nguyên nhân chỉ là táo bón tạm thời do ăn uống thiếu chất xơ hoặc ít vận động, triệu chứng thường cải thiện sau vài ngày khi điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng và tiềm ẩn nhiều biến chứng.

Khi tình trạng này xuất phát từ tắc ruột, xoắn ruột hoặc khối u đường tiêu hóa, phân và khí bị ứ đọng sẽ gây áp lực lớn lên thành ruột. Nếu không được xử trí kịp thời, áp lực này có thể dẫn tới hoại tử ruột, thủng ruột, nhiễm trùng ổ bụng (viêm phúc mạc) và thậm chí đe dọa tính mạng.

Ngoài ra, đau bụng kéo dài và không đại tiện được còn khiến cơ thể mất cân bằng điện giải, mất nước và dễ dẫn đến suy kiệt, đặc biệt ở người cao tuổi, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền.

☛ Tham khảo thêm tại: Đi ngoài ra nước có mùi tanh có phải bệnh lý nguy hiểm không?

Cách xử lý khi bị đau bụng không đi ngoài được

Tùy nguyên nhân và mức độ triệu chứng, cách xử lý sẽ khác nhau. Bạn cần xác định tình trạng của mình thuộc nhóm nhẹ, có thể tự khắc phục tại nhà, hay nhóm nặng, cần đi khám ngay.

A. Trường hợp nhẹ (thường do táo bón hoặc rối loạn tiêu hóa tạm thời)

Nếu nguyên nhân xuất phát từ táo bón tạm thời, chế độ ăn thiếu chất xơ hoặc thay đổi thói quen sinh hoạt, bạn có thể tự cải thiện tại nhà bằng các biện pháp sau:

1. Uống nhiều nước

• Uống ít nhất 2–2,5 lít nước mỗi ngày giúp làm mềm phân và hỗ trợ ruột co bóp đẩy phân ra ngoài.
• Nên uống nước ấm vào buổi sáng ngay sau khi ngủ dậy để kích thích nhu động ruột.
• Tránh uống quá nhiều nước ngọt, nước có gas vì có thể gây đầy hơi và làm nặng thêm cảm giác chướng bụng.

2. Tăng cường chất xơ trong bữa ăn

• Bổ sung 25–30g chất xơ/ngày từ rau xanh (rau mồng tơi, rau lang, cải bó xôi), trái cây tươi (đu đủ, chuối, táo, lê), ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt và đậu.
• Chất xơ không chỉ làm mềm phân mà còn nuôi lợi khuẩn đường ruột, giúp nhu động ruột hoạt động nhịp nhàng hơn.
• Nên kết hợp cả chất xơ hòa tan (có nhiều trong yến mạch, táo, cà rốt) và chất xơ không hòa tan (có trong gạo lứt, rau lá xanh) để đạt hiệu quả tối ưu.

3. Vận động nhẹ nhàng mỗi ngày

• Đi bộ 20–30 phút, tập yoga hoặc đạp xe giúp tăng lưu thông máu và kích thích ruột co bóp.
• Các bài tập xoa bụng theo chiều kim đồng hồ, nâng gối, gập bụng nhẹ cũng giúp giảm chướng bụng và hỗ trợ đi ngoài dễ dàng hơn.

4. Giữ thói quen đại tiện đúng giờ

• Nên tập thói quen ngồi toilet vào buổi sáng, nhất là sau bữa ăn, vì lúc này nhu động ruột hoạt động mạnh nhất.
• Ngồi đúng tư thế (dùng ghế kê chân khi ngồi bệt) để giúp trực tràng thẳng, phân dễ thoát ra hơn.

5. Hỗ trợ bằng men vi sinh hoặc thuốc nhuận tràng nhẹ (nếu cần)

Men vi sinh giúp bổ sung lợi khuẩn, cải thiện cân bằng hệ vi sinh đường ruột, từ đó giảm táo bón. Một số loại thuốc nhuận tràng nhẹ (như psyllium, lactulose) có thể dùng ngắn hạn, nhưng nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để tránh lạm dụng, vì dùng lâu dài có thể khiến ruột “phụ thuộc” vào thuốc.

B. Trường hợp cần đi khám ngay

Nếu xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu dưới đây, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc nhuận tràng hoặc thụt tháo, mà phải tới cơ sở y tế ngay:

• Đau bụng dữ dội, đau quặn từng cơn.
• Bụng chướng căng, không trung tiện, không đại tiện > 24 giờ.
• Nôn liên tục, nôn ra dịch xanh hoặc nâu.
• Có máu trong phân hoặc phân đen bất thường.
• Sốt cao, mệt lả, mất nước rõ rệt.

Lời khuyên phòng ngừa tái phát

• Duy trì chế độ ăn giàu chất xơ và uống đủ nước mỗi ngày.
• Hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, chế biến sẵn, đồ uống có cồn.
• Tập thể dục đều đặn để kích thích nhu động ruột.
• Không nhịn đại tiện và tránh căng thẳng kéo dài.

Đau bụng không đi ngoài được không nên xem nhẹ, đặc biệt khi triệu chứng kéo dài hoặc kèm dấu hiệu bất thường. Chủ động điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học và theo dõi cơ thể sẽ giúp phòng ngừa tái phát. Nếu có dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, hãy đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.

Chia sẻ4

Chia sẻ

Đi ngoài phân đen là do đâu?

Đi ngoài phân đen là tình trạng phân có màu đen bất thường, thường khiến nhiều người lo ngại vì liên tưởng đến xuất huyết tiêu hóa. Tuy nhiên, không phải lúc nào hiện tượng này cũng đồng nghĩa với bệnh lý nghiêm trọng. Thực tế, nguyên nhân gây phân đen có thể chia thành hai nhóm chính:

1. Nguyên nhân lành tính (sinh lý)

Một số loại thực phẩm và thuốc có thể khiến phân chuyển sang màu đen nhưng không gây hại cho sức khỏe, chẳng hạn:

• Thực phẩm giàu sắt hoặc có màu sẫm: tiết canh, huyết động vật, thịt đỏ, socola đen, quả việt quất, thanh long ruột đỏ…

• Thuốc bổ sung sắt: thường kê cho người thiếu máu hoặc phụ nữ mang thai.

• Thuốc chứa bismuth (như Pepto-Bismol) dùng để giảm rối loạn tiêu hóa.

• Than hoạt tính hoặc một số thực phẩm chức năng hỗ trợ thải độc.

Trong những trường hợp này, phân đen thường không có mùi hôi tanh, không kèm đau bụng hay mệt mỏi, và sẽ trở lại màu bình thường sau vài ngày khi ngừng sử dụng thực phẩm hoặc thuốc nói trên.

2. Nguyên nhân bệnh lý

Nếu phân đen kèm mùi tanh nồng, nhớt dính, kèm theo các triệu chứng như mệt mỏi, đau bụng hoặc nôn ra máu, rất có thể đây là dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa – tình trạng cần được xử lý y tế khẩn cấp.

Máu từ các vết loét hoặc tổn thương ở thực quản, dạ dày, tá tràng… khi đi qua đường ruột sẽ bị men tiêu hóa phân hủy, tạo thành phân màu đen sẫm như hắc ín. Hiện tượng này thường gặp trong các bệnh:

• Viêm loét dạ dày – tá tràng

• Xuất huyết do thuốc (NSAIDs, aspirin)

• Ung thư dạ dày

• Giãn tĩnh mạch thực quản do xơ gan

Đặc điểm của phân đen do bệnh lý là mùi hôi tanh khó chịu, phân sệt hoặc nhầy máu, và thường tái diễn nhiều lần nếu chưa điều trị triệt để.

Các triệu chứng kèm theo đi ngoài phân đen

Việc chú ý quan sát và ghi nhận các triệu chứng đi kèm khi đi ngoài phân đen rất quan trọng, vì nó giúp phân biệt đâu là phản ứng sinh lý bình thường và đâu là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng. Dưới đây là hai nhóm triệu chứng thường gặp:

1. Triệu chứng thường thấy (không nguy hiểm)

Đây là các dấu hiệu có thể xuất hiện trong các trường hợp đi ngoài phân đen không nguy hiểm, thường do chế độ ăn uống hoặc dùng thuốc:

• Phân màu đen nhưng không tanh, không mùi hôi bất thường.
• Phân vẫn có khuôn, không quá lỏng hoặc nhầy.
• Không kèm theo đau bụng, nôn ói hoặc khó chịu toàn thân.
• Sức khỏe tổng thể vẫn ổn định, ăn uống bình thường.

Hiện tượng này thường gặp khi ăn thực phẩm màu đậm (huyết động vật, thanh long đỏ, socola đen…) hoặc đang dùng thuốc bổ sung sắt, bismuth, than hoạt tính. Trong trường hợp này, phân sẽ trở lại bình thường sau vài ngày khi ngừng các yếu tố trên.

2. Triệu chứng nghiêm trọng cần cảnh giác

Khi đi ngoài phân đen đi kèm với một hoặc nhiều dấu hiệu dưới đây, bạn không nên chủ quan, vì rất có thể đây là triệu chứng của xuất huyết tiêu hóa hoặc các bệnh lý nguy hiểm khác:

• Phân đen sẫm như nhựa đường (hắc ín), mùi tanh nồng khó chịu.
• Đau vùng thượng vị (trên rốn), đau quặn hoặc âm ỉ kéo dài.
• Nôn ra máu hoặc chất giống bã cà phê.
• Hoa mắt, chóng mặt, tim đập nhanh, huyết áp tụt – dấu hiệu mất máu.
• Cơ thể mệt mỏi, xanh xao, da tái, ra mồ hôi lạnh.
• Sốt, buồn nôn, ăn uống kém kéo dài.

Đặc biệt, nếu các triệu chứng này xảy ra ở người có tiền sử viêm loét dạ dày – tá tràng, xơ gan, xuất huyết tiêu hóa hoặc đang dùng thuốc kháng viêm NSAIDs, aspirin…, cần đến bệnh viện ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các bệnh lý liên quan đến triệu chứng đi ngoài phân đen

Khi loại trừ được nguyên nhân từ thực phẩm và thuốc, tình trạng đi ngoài phân đen rất có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý trong hệ tiêu hóa hoặc liên quan đến chảy máu nội tạng. Dưới đây là các bệnh lý tiêu biểu thường gây ra hiện tượng này:

1. Viêm loét dạ dày – tá tràng

Đây là nguyên nhân thường gặp nhất gây phân đen do xuất huyết tiêu hóa trên. Khi niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng bị loét và chảy máu âm thầm, máu đi xuống ruột sẽ bị tiêu hóa và đổi sang màu đen sẫm như hắc ín.

Triệu chứng kèm theo: đau âm ỉ vùng thượng vị, buồn nôn, ợ nóng, ăn uống kém, nôn ra máu hoặc mệt mỏi kéo dài.

2. Viêm thực quản

Tình trạng viêm thực quản, đặc biệt do trào ngược dạ dày – thực quản (GERD), có thể làm tổn thương niêm mạc và gây chảy máu. Khi máu chảy xuống đường tiêu hóa, phân sẽ đổi sang màu đen.

Dấu hiệu đi kèm: nóng rát sau xương ức, nuốt vướng, đau ngực, trào ngược dịch vị khi nằm.

3. Các bệnh tai – mũi – họng (đặc biệt ở trẻ nhỏ)

Chảy máu cam hoặc tổn thương ở họng, amidan khiến người bệnh nuốt phải máu, từ đó máu xuống ruột và làm phân chuyển màu đen.

Trường hợp thường gặp: trẻ bị chảy máu mũi về đêm hoặc viêm amidan mạn tính.

4. Viêm hoặc khối u ruột non

Bệnh viêm ruột, polyp hoặc khối u (lành và ác tính) ở ruột non có thể làm tổn thương niêm mạc, gây chảy máu. Do vị trí nằm sâu trong hệ tiêu hóa, máu có thời gian bị tiêu hóa kỹ, khiến phân đen đặc kèm mùi tanh.

5. Chảy máu trong hệ thống đường mật

Các bệnh như viêm gan, nhiễm trùng đường mật, giun chui ống mật hoặc sỏi mật có thể gây chảy máu vào ruột non và dẫn đến phân đen.

Triệu chứng kèm theo: vàng da, sốt, đau vùng hạ sườn phải, buồn nôn, gan to.

6. Ung thư dạ dày

Phân đen có thể là dấu hiệu muộn khi khối u dạ dày xâm lấn sâu và gây chảy máu.

Biểu hiện đi kèm:

• Sụt cân không rõ nguyên nhân

• Mệt mỏi kéo dài

• Ăn uống kém, nhanh no

• Đau bụng dai dẳng hoặc nôn ra máu

Ung thư dạ dày thường tiến triển âm thầm, vì vậy việc chú ý đến dấu hiệu như phân đen có thể giúp phát hiện bệnh sớm.

Đi ngoài phân đen có nguy hiểm không?

Không phải mọi trường hợp đi ngoài phân đen đều nguy hiểm. Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra và các triệu chứng đi kèm.

• Trường hợp không đáng lo: Nếu phân đen xuất phát từ chế độ ăn uống (ăn tiết canh, huyết động vật, dùng thuốc bổ sung sắt, than hoạt tính hoặc thuốc chứa bismuth), đây chỉ là phản ứng sinh lý bình thường. Lúc này, phân thường không có mùi tanh nồng, không kèm đau bụng, chóng mặt hay mệt mỏi, và sẽ trở lại màu bình thường sau vài ngày khi ngừng thực phẩm hoặc thuốc gây màu.

• Trường hợp cần cảnh giác: Nếu phân đen kèm các dấu hiệu như đau bụng, mùi tanh khó chịu, nôn ra máu, mệt mỏi, hoa mắt, huyết áp tụt hoặc da xanh xao, rất có thể đây là xuất huyết tiêu hóa trên – tình trạng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng nếu không cấp cứu kịp thời.

Đặc biệt, bạn nên đi khám ngay khi:

• Không rõ nguyên nhân khiến phân chuyển màu đen

• Đã ngừng thuốc hoặc thực phẩm nghi ngờ nhưng phân vẫn đen kéo dài

• Có bệnh lý nền về tiêu hóa như viêm loét dạ dày, xơ gan, ung thư…

Việc thăm khám sớm tại cơ sở y tế giúp xác định chính xác nguyên nhân và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Cách điều trị đi ngoài phân đen

Việc điều trị đi ngoài phân đen phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gây ra hiện tượng này. Nếu nguyên nhân là sinh lý (do thực phẩm, thuốc), người bệnh có thể theo dõi tại nhà. Nhưng nếu liên quan đến bệnh lý, đặc biệt là xuất huyết tiêu hóa, cần điều trị y tế càng sớm càng tốt.

1. Điều trị tại cơ sở y tế

Khi nghi ngờ nguyên nhân bệnh lý hoặc có triệu chứng nghiêm trọng, người bệnh cần được thăm khám và điều trị tại cơ sở y tế chuyên khoa tiêu hóa. Các bước điều trị thường bao gồm:

Chẩn đoán nguyên nhân:

• Khai thác tiền sử bệnh và loại trừ yếu tố ăn uống, thuốc men.
• Làm xét nghiệm máu (kiểm tra thiếu máu, mất máu).
• Nội soi dạ dày – tá tràng để phát hiện ổ loét, vết chảy máu.
• Siêu âm gan mật hoặc nội soi ruột nếu nghi ngờ tổn thương sâu.

Điều trị nội khoa hoặc can thiệp:

• Truyền dịch, truyền máu nếu mất máu nhiều.
• Dùng thuốc cầm máu, thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày (nhóm PPI).
• Nội soi can thiệp: đốt cầm máu, tiêm cầm máu trong trường hợp chảy máu tiêu hóa.
• Điều trị bệnh nền nếu có: loét dạ dày, xơ gan, u tiêu hóa…
• Theo dõi sát các chỉ số sinh tồn: mạch, huyết áp, lượng nước tiểu, mức hemoglobin để đánh giá mức độ mất máu và phục hồi.

2. Khắc phục tại nhà (trường hợp không nguy hiểm)

Trong nhiều trường hợp, hiện tượng đi ngoài phân đen không bắt nguồn từ bệnh lý mà xuất phát từ chế độ ăn uống hoặc việc sử dụng một số loại thuốc và thực phẩm bổ sung. Khi đã loại trừ được các dấu hiệu nghiêm trọng như đau bụng dữ dội, nôn ra máu, mệt mỏi, hoặc chóng mặt, người bệnh hoàn toàn có thể theo dõi và chăm sóc sức khỏe tại nhà theo các hướng dẫn sau:

Người bệnh nên ngừng sử dụng các loại thực phẩm hoặc thuốc nghi ngờ là nguyên nhân gây phân đen, chẳng hạn như viên sắt, thuốc chứa bismuth, than hoạt tính hoặc thực phẩm có màu đậm như tiết canh, huyết động vật, socola đen. Việc ngưng sử dụng những yếu tố này sẽ giúp bác sĩ dễ đánh giá nguyên nhân nếu tình trạng kéo dài, đồng thời cũng giúp cơ thể trở lại trạng thái tiêu hóa bình thường.

Thứ hai, cần theo dõi sự thay đổi màu sắc phân trong khoảng 2 đến 3 ngày sau khi ngừng các yếu tố trên. Nếu phân dần trở lại màu nâu vàng thông thường, phân khuôn đẹp, không mùi hôi tanh bất thường, và không kèm theo triệu chứng khó chịu nào, thì có thể yên tâm rằng hiện tượng phân đen chỉ là phản ứng tạm thời và không đáng lo ngại.

Thứ ba, người bệnh nên duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, ưu tiên các món dễ tiêu hóa và tránh thực phẩm gây kích ứng dạ dày. Nên ăn cháo, súp, cơm mềm, rau luộc, trái cây chín và tránh xa các món ăn quá cay, quá chua, nhiều dầu mỡ hoặc đồ uống chứa cồn, cà phê trong giai đoạn theo dõi.

Thứ tư, cần đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày, giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả và làm mềm phân, tránh tình trạng táo bón hoặc phân khô khiến người bệnh khó quan sát được màu sắc phân thực sự.

Thứ năm, người bệnh không nên tự ý sử dụng các loại thuốc kháng viêm, thuốc giảm đau dạ dày, thuốc cầm tiêu chảy hay bất kỳ loại thuốc nào liên quan đến hệ tiêu hóa nếu chưa được thăm khám và chẩn đoán rõ ràng. Việc dùng sai thuốc không chỉ khiến triệu chứng phức tạp hơn mà còn che giấu dấu hiệu bệnh lý, gây khó khăn cho việc chẩn đoán về sau.

Cuối cùng, nếu sau vài ngày theo dõi và chăm sóc tại nhà, hiện tượng đi ngoài phân đen vẫn tiếp tục xảy ra, có xu hướng tăng nặng hoặc xuất hiện kèm các dấu hiệu như đau bụng, mệt mỏi, da nhợt nhạt, nôn ra máu hoặc tiêu phân nhầy tanh, người bệnh cần đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được kiểm tra và điều trị đúng hướng.

Đi ngoài phân đen không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng nếu kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường, bạn nên đi khám để được chẩn đoán chính xác. Chủ động theo dõi cơ thể và chăm sóc hệ tiêu hóa đúng cách sẽ giúp bạn phòng ngừa hiệu quả các biến chứng có thể xảy ra.

Chia sẻ6

Chia sẻ

“Chào bác sĩ, tôi năm nay 32 tuổi, thời gian gần đây thường xuyên bị đi ngoài ra nước, phân lỏng và có mùi tanh rất khó chịu. Lúc đầu tôi nghĩ là rối loạn tiêu hóa nhẹ nhưng tình trạng cứ lặp lại. Xin hỏi đây có phải là biểu hiện bệnh lý gì nguy hiểm không? Tôi nên xử lý thế nào?”

Nguyễn Thị Hồng (Quốc Oai, Hà Nội)

Trả lời:

Chào bạn Hồng, cảm ơn bạn đã tin tưởng gửi câu hỏi tới chuyên mục tư vấn sức khỏe. Tình trạng đi ngoài ra nước có mùi tanh không đơn thuần là rối loạn tiêu hóa tạm thời. Trong nhiều trường hợp, đây là cảnh báo sớm của các vấn đề đường ruột nghiêm trọng nếu kéo dài hoặc kèm các biểu hiện bất thường khác. Tôi sẽ giải thích cụ thể hơn để bạn hiểu rõ.

1. Đi ngoài ra nước có mùi tanh là gì?

Bình thường, phân có dạng khuôn, mềm và không có mùi quá nặng. Tuy nhiên, khi phân trở nên lỏng hoặc toàn nước, đi kèm mùi tanh nồng, khó chịu thì đó là dấu hiệu rõ ràng của rối loạn tiêu hóa hoặc bệnh lý ở đường ruột.

Tùy theo nguyên nhân, hiện tượng này có thể xảy ra đột ngột (cấp tính) hoặc kéo dài (mạn tính), có kèm theo đau bụng, sốt, buồn nôn, thậm chí là mất nước nghiêm trọng.

Các nguyên nhân gây đi ngoài ra nước có mùi tanh thường gặp

Rối loạn tiêu hóa do thực phẩm: Ăn uống đồ ôi thiu, mất vệ sinh hoặc không hợp tạng có thể khiến hệ tiêu hóa phản ứng bằng cách đẩy nhanh nhu động ruột, gây phân lỏng, tanh.

1. Rối loạn tiêu hóa do ăn uống

Đây là nguyên nhân thường gặp nhất. Việc ăn phải thực phẩm ôi thiu, nhiễm khuẩn, chưa được nấu chín kỹ hoặc ăn quá nhiều đồ dầu mỡ, thức ăn lạ có thể khiến hệ tiêu hóa bị kích thích, dẫn đến nhu động ruột hoạt động mạnh, gây phân lỏng, phân nước và có mùi tanh nồng.

2. Nhiễm khuẩn đường ruột

Các loại vi khuẩn như E.coli, Salmonella, Shigella… có thể xâm nhập vào đường ruột thông qua thức ăn, nước uống bẩn hoặc tay không sạch. Những vi khuẩn này làm viêm niêm mạc ruột, rối loạn chức năng tiêu hóa, gây tiêu chảy cấp, phân nước, thậm chí có thể lẫn máu, chất nhầy hoặc có mùi tanh khó chịu.

3. Nhiễm ký sinh trùng

Một số ký sinh trùng như Giardia lamblia, amíp hoặc giun đường ruột có thể làm thay đổi môi trường đường ruột, kích thích tiết dịch bất thường và gây tiêu chảy kéo dài. Phân thường loãng, mùi hôi tanh và có thể kèm theo chướng bụng, đầy hơi, đau bụng âm ỉ hoặc từng cơn.

4. Viêm đại tràng cấp hoặc mạn tính

Khi lớp niêm mạc đại tràng bị viêm, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách tăng tiết dịch, gây tiêu chảy kéo dài, phân có thể lẫn nhầy, kèm mùi tanh hoặc khó chịu rõ rệt. Tình trạng này thường gặp ở người từng có tiền sử viêm loét đại tràng, ăn uống kém vệ sinh hoặc dùng thuốc kháng sinh kéo dài.

☛ Tham khảo: 6 biến chứng nguy hiểm của bệnh viêm đại tràng

5. Hội chứng ruột kích thích (IBS)

Đây là một rối loạn chức năng của đại tràng, không do nhiễm trùng nhưng vẫn gây tiêu chảy, phân loãng, thay đổi mùi, kèm đầy bụng, đau quặn hoặc khó chịu sau ăn. Mùi tanh trong phân có thể xuất phát từ sự rối loạn co bóp ruột, khiến thức ăn không được tiêu hóa hết.

☛ Tham khảo thêm tại: Hội chứng ruột kích thích có nguy hiểm không?

6. Ngộ độc thực phẩm

Khi ăn phải thực phẩm chứa độc tố hoặc vi khuẩn gây ngộ độc (thường gặp ở đồ ăn để lâu, hải sản, thịt sống…), người bệnh sẽ bị tiêu chảy cấp, phân có mùi tanh nặng, nước nhiều, kèm theo nôn mửa, sốt và đau bụng quặn dữ dội. Đây là tình trạng cần xử lý nhanh để tránh mất nước.

7. Tác dụng phụ của thuốc (đặc biệt là kháng sinh)

Một số thuốc, nhất là kháng sinh, có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong đường ruột, làm mất cân bằng hệ vi sinh, dẫn đến tiêu chảy, phân lỏng có mùi tanh, sủi bọt hoặc nhầy. Hiện tượng này còn gọi là tiêu chảy do kháng sinh, cần bổ sung men vi sinh hoặc điều chỉnh thuốc dưới hướng dẫn của bác sĩ.

8. Các bệnh lý về gan, mật, tụy

Những cơ quan này có vai trò hỗ trợ tiêu hóa. Khi gan bị tổn thương (viêm gan, xơ gan), hoặc tắc mật, viêm tụy… sẽ làm giảm khả năng tiêu hóa chất béo và chuyển hóa thức ăn, dẫn đến phân lỏng, mùi hôi tanh bất thường, có thể kèm phân sống hoặc màu phân nhạt.

9. Hội chứng kém hấp thu

Đây là tình trạng ruột non không hấp thu được dưỡng chất từ thức ăn, gây tiêu chảy mạn tính, phân nhiều nước, có mùi tanh, có thể nổi váng mỡ. Tình trạng này thường gặp ở trẻ nhỏ, người suy dinh dưỡng, hoặc bệnh nhân có tổn thương niêm mạc ruột.

Như vậy, tình trạng đi ngoài ra nước có mùi tanh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau – từ những rối loạn tiêu hóa tạm thời do ăn uống, đến các bệnh lý nghiêm trọng như nhiễm khuẩn đường ruột, viêm đại tràng, nhiễm ký sinh trùng hay tổn thương gan – mật.

Việc xác định nguyên nhân đúng là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị, vì mỗi nguyên nhân sẽ có hướng xử lý hoàn toàn khác nhau. Không nên tự chẩn đoán hay dùng thuốc bừa bãi tại nhà, đặc biệt là kháng sinh hay thuốc cầm tiêu chảy.

Khi nào cần đi khám ngay?

Nếu tình trạng đi ngoài ra nước, có mùi tanh kéo dài hơn 2 ngày hoặc đi kèm các dấu hiệu sau, bạn nên đến cơ sở y tế để được kiểm tra:

• Sốt cao, nôn nhiều, đau bụng quặn thắt.
• Phân có mùi tanh nặng bất thường, kèm chất nhầy hoặc máu.
• Cơ thể mệt mỏi, khô miệng, ít tiểu – dấu hiệu mất nước.
• Có tiền sử viêm đại tràng, bệnh tiêu hóa mạn tính.

Việc trì hoãn điều trị có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng, rối loạn điện giải hoặc nhiễm trùng lan rộng.

Làm gì khi bị đi ngoài ra nước có mùi tanh?

Khi gặp tình trạng đi ngoài ra nước, có mùi tanh khó chịu, bạn cần xử lý kịp thời để ngăn biến chứng mất nước, suy kiệt cơ thể hoặc nhiễm trùng lan rộng. Dưới đây là những bước cụ thể bạn nên thực hiện:

1. Bù nước và điện giải ngay lập tức

Mỗi lần đi ngoài sẽ khiến cơ thể mất một lượng lớn nước và khoáng chất (natri, kali), dễ dẫn đến mệt mỏi, choáng, nhức đầu. Bạn nên uống nước lọc thường xuyên, chia thành nhiều ngụm nhỏ trong ngày. Tốt nhất nên sử dụng dung dịch oresol pha đúng liều lượng (không pha đặc hay loãng quá), uống từng chút một.

Nếu không có oresol, có thể dùng nước cháo loãng hoặc nước dừa tươi để thay thế tạm thời.

2. Tạm dừng các loại thực phẩm khó tiêu và dễ kích ứng

• Ngưng ngay việc sử dụng sữa, các sản phẩm từ sữa, thức ăn dầu mỡ, cay nóng, đồ sống như gỏi, rau sống hoặc hải sản tái chanh.
• Tránh cà phê, rượu bia, nước ngọt có gas – những thứ có thể khiến tình trạng tiêu chảy nặng hơn.
• Không nên ăn hoa quả chua (cam, chanh, dứa…) trong giai đoạn tiêu chảy vì có thể kích thích đường ruột.

3. Ăn uống nhẹ nhàng, dễ tiêu

• Ưu tiên ăn cháo loãng, cơm nát, bánh mì khô hoặc chuối chín – những thực phẩm giúp làm dịu đường ruột.
• Có thể ăn ít một, chia nhỏ nhiều bữa để giảm gánh nặng tiêu hóa.
• Khi tình trạng ổn định dần, hãy quay lại chế độ ăn bình thường một cách từ từ.

4. Không tự ý dùng thuốc kháng sinh

Việc tự uống thuốc cầm tiêu chảy hoặc kháng sinh mà không rõ nguyên nhân có thể làm bệnh nặng hơn, đặc biệt nếu nguyên nhân là do nhiễm khuẩn, nhiễm ký sinh trùng hoặc ngộ độc thực phẩm.

Một số loại thuốc như Loperamide (Imodium) có thể làm chậm quá trình thải độc của cơ thể, gây nguy hiểm nếu tiêu chảy do nhiễm trùng.

6. Hỗ trợ tiêu hóa bằng men vi sinh (nếu có thể)

Bạn có thể bổ sung men vi sinh hoặc sữa chua không đường để giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, hỗ trợ phục hồi nhanh hơn.Tuy nhiên nên tham khảo ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ trước khi dùng, đặc biệt nếu đang có bệnh nền.

Làm sao để phòng tránh tình trạng đi ngoài ra nước có mùi tanh?

Để ngăn ngừa tình trạng đi ngoài ra nước kèm mùi tanh, việc duy trì thói quen ăn uống và sinh hoạt lành mạnh đóng vai trò quan trọng. Dưới đây là những nguyên tắc đơn giản nhưng rất hiệu quả bạn nên áp dụng:

• Ăn chín, uống sôi: Thực phẩm chưa được nấu kỹ là nguồn dễ gây nhiễm khuẩn đường ruột. Hãy đảm bảo mọi món ăn, đặc biệt là thịt, hải sản, trứng đều được nấu chín hoàn toàn. Không uống nước lã hoặc đá không rõ nguồn gốc.
• Giữ vệ sinh an toàn thực phẩm: Rửa tay sạch trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Dụng cụ chế biến thực phẩm sống – chín nên được tách riêng để tránh lây nhiễm chéo vi khuẩn. Ưu tiên chọn mua thực phẩm tươi, có nguồn gốc rõ ràng.
• Hạn chế ăn hàng quán vỉa hè: Thức ăn đường phố tuy tiện lợi nhưng thường tiềm ẩn nguy cơ mất vệ sinh cao. Nếu buộc phải ăn ngoài, nên chọn những nơi đảm bảo sạch sẽ, chế biến tại chỗ và có uy tín.
• Không lạm dụng thuốc kháng sinh: Việc dùng kháng sinh bừa bãi có thể phá vỡ hệ vi sinh đường ruột, khiến tiêu hóa rối loạn và làm tăng nguy cơ tiêu chảy. Chỉ nên dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Tăng cường lợi khuẩn cho đường ruột: Bổ sung sữa chua không đường, men vi sinh hoặc thực phẩm giàu chất xơ (rau xanh, trái cây) giúp cải thiện hệ tiêu hóa, tăng sức đề kháng tự nhiên của đường ruột.
• Bảo quản thực phẩm đúng cách: Không ăn lại đồ ăn để qua đêm nếu chưa được bảo quản trong tủ lạnh. Thực phẩm đông lạnh cần rã đông đúng cách và nấu chín kỹ trước khi sử dụng.

Hiện tượng đi ngoài ra nước có mùi tanh không nên xem nhẹ, đặc biệt khi kéo dài hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường khác. Bạn Hồng nên theo dõi thêm 1–2 ngày với chế độ ăn uống nhẹ nhàng, nhưng nếu không cải thiện, hãy đến khám chuyên khoa tiêu hóa càng sớm càng tốt để điều trị triệt để.

Chúc bạn mau khỏe!

Chia sẻ126

Chia sẻ

Tần suất đi ngoài bình thường là bao nhiêu?

Theo các chuyên gia tiêu hóa, tần suất đi ngoài ở người khỏe mạnh có thể dao động từ 3 lần/tuần đến 3 lần/ngày. Như vậy, không có một con số cố định nào là “bình thường” cho tất cả mọi người, mà quan trọng là sự ổn định và đều đặn của thói quen đại tiện.

Một người có thể đi ngoài 1–2 lần/ngày, trong khi người khác chỉ đi cách 1–2 ngày một lần, nhưng cả hai vẫn được coi là bình thường nếu:

• Phân có hình dạng khuôn, mềm, dễ đi.
• Không kèm theo đau bụng, chướng hơi hay cảm giác khó chịu.
• Tần suất ổn định theo thói quen hàng ngày.

Các yếu tố ảnh hưởng đến tần suất đi ngoài

Tần suất đi ngoài của mỗi người không giống nhau, và điều này là hoàn toàn bình thường nếu không đi kèm các dấu hiệu bất ổn. Dưới đây là những yếu tố chính tác động đến số lần đại tiện mỗi ngày:

1. Chế độ ăn uống

Chế độ ăn là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định đến tần suất đi ngoài.

• Chất xơ: Thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt giúp làm mềm phân và tăng thể tích phân, từ đó kích thích nhu động ruột và tạo phản xạ đi đại tiện đều đặn. Thiếu chất xơ dễ gây táo bón, làm giảm số lần đi ngoài trong tuần.
• Nước uống: Nước giúp làm mềm phân và hỗ trợ quá trình di chuyển của phân trong đại tràng. Uống ít nước khiến phân khô cứng, khó bài xuất, từ đó làm giảm số lần đại tiện và có thể gây đau khi đi ngoài.

Thực phẩm kích thích tiêu hóa: Một số thực phẩm như cà phê, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng có thể kích thích đường ruột và làm tăng số lần đi ngoài, thậm chí gây tiêu chảy nhẹ ở người nhạy cảm.

2. Thói quen sinh hoạt

Lối sống cũng ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động bài tiết của cơ thể:

• Vận động thể chất: Người thường xuyên vận động sẽ có nhu động ruột hoạt động hiệu quả hơn, từ đó duy trì tần suất đi ngoài đều đặn. Ngược lại, ngồi nhiều, lười vận động sẽ làm ruột “ì ạch”, dẫn đến phân bị lưu lại lâu trong đại tràng, gây táo bón.
• Giờ giấc sinh hoạt: Những người sinh hoạt điều độ, ăn uống đúng giờ, ngủ nghỉ hợp lý thường có thói quen đi ngoài vào một khung giờ cố định mỗi ngày (thường là buổi sáng). Việc sinh hoạt thất thường, thức khuya, bỏ bữa dễ gây rối loạn tiêu hóa và thay đổi tần suất đại tiện.
• Thói quen đi vệ sinh: Nhịn đại tiện thường xuyên khiến ruột mất phản xạ tự nhiên, lâu ngày có thể gây táo bón mạn tính và giảm tần suất đi ngoài. Ngược lại, việc đi vệ sinh đều đặn, đúng giờ giúp duy trì nhu động ruột khỏe mạnh.

3. Tuổi tác

Tần suất đi ngoài thay đổi theo từng giai đoạn của cuộc đời:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, thức ăn chủ yếu là sữa lỏng nên phân mềm, tần suất đi ngoài cao (có thể 2–4 lần/ngày). Đây là hiện tượng sinh lý bình thường.
• Người trưởng thành: Tần suất thường ổn định hơn, khoảng 1–2 lần/ngày hoặc cách ngày.
• Người lớn tuổi: Do nhu động ruột giảm, ăn ít, ít vận động, người cao tuổi thường đi ngoài ít hơn và dễ bị táo bón nếu không điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý.

4. Hệ vi sinh đường ruột

• Hệ vi sinh vật trong ruột, đặc biệt là các vi khuẩn có lợi (probiotics), đóng vai trò duy trì sự cân bằng trong tiêu hóa.
• Khi hệ vi sinh ổn định, hoạt động tiêu hóa diễn ra trơn tru, phân tạo khuôn tốt và đi ngoài đều đặn.
• Khi mất cân bằng (do kháng sinh, căng thẳng, ăn uống thiếu khoa học), dễ xảy ra các rối loạn như tiêu chảy, táo bón, phân lỏng hoặc phân sống – từ đó ảnh hưởng đến số lần đi ngoài.

5. Cơ địa và nhịp sinh học cá nhân

Mỗi người có một “đồng hồ sinh học tiêu hóa” riêng biệt. Có người có thói quen đi ngoài vào sáng sớm, sau khi thức dậy hoặc sau khi ăn sáng – được xem là phản xạ đại tiện sinh lý khỏe mạnh. Có người lại đi ngoài vào buổi chiều hoặc tối. Miễn là tần suất đều đặn, phân bình thường, không có dấu hiệu rối loạn thì đều được coi là khỏe mạnh.

Khi nào tần suất đi ngoài là bình thường? Khi nào là dấu hiệu cảnh báo?

Tần suất đi ngoài ở mỗi người có thể khác nhau tùy vào chế độ ăn uống, lối sống, độ tuổi và cơ địa. Tuy nhiên, theo các chuyên gia tiêu hóa, đi ngoài từ 1 đến 3 lần/ngày hoặc từ 3 lần/tuần trở lên được xem là bình thường, miễn là tần suất này duy trì đều đặn, không đi kèm các dấu hiệu bất thường.

Điều quan trọng không nằm ở số lần đại tiện, mà là sự thay đổi bất thường kéo dài và tính chất phân. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy tần suất hoặc hình dạng phân không còn bình thường, bạn cần đặc biệt lưu ý:

1. Đi ngoài nhiều hơn 3 lần/ngày

Nếu bạn đi đại tiện hơn 3 lần mỗi ngày, phân lỏng, nhiều nước, có mùi tanh, kèm đau bụng hoặc mót rặn – đây là biểu hiện của tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa cấp. Nguyên nhân có thể do nhiễm khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc ngộ độc thực phẩm.

Trong trường hợp tiêu chảy kéo dài quá 3 ngày, bạn nên đi khám để tránh nguy cơ mất nước và rối loạn điện giải.

2. Hơn 3 ngày không đi ngoài

Nếu bạn đại tiện dưới 3 lần/tuần, phân khô, cứng, phải rặn mạnh, có cảm giác đi chưa hết phân hoặc đầy bụng khó chịu, khả năng cao bạn đang bị táo bón.

Táo bón kéo dài có thể dẫn đến nhiều biến chứng như:

• Trĩ nội, trĩ ngoại do rặn nhiều.
• Nứt hậu môn, đi ngoài ra máu.
• Tắc ruột do phân ứ đọng lâu trong đại tràng.

Việc điều chỉnh chế độ ăn giàu chất xơ, uống đủ nước và tăng cường vận động thường xuyên sẽ giúp cải thiện tình trạng này.

3. Sự thay đổi đột ngột trong thói quen đại tiện

Nếu bạn đang có thói quen đi ngoài đều đặn 1 lần/ngày, bỗng dưng trong 1–2 tuần gần đây lại đi 2–3 lần/ngày hoặc 3–4 ngày mới đi một lần, đó là dấu hiệu rối loạn tiêu hóa hoặc hệ vi sinh ruột mất cân bằng.

Sự thay đổi này càng đáng lo nếu kèm theo các dấu hiệu khác như mệt mỏi, chướng bụng, đau bụng hoặc phân bất thường.

4. Thay đổi rõ rệt về tính chất phân

Không chỉ tần suất, hình dạng, màu sắc và mùi phân cũng phản ánh rất rõ tình trạng sức khỏe hệ tiêu hóa. Dưới đây là một số biểu hiện phân bất thường cần cảnh giác:

• Phân cứng, nhỏ, khô: dấu hiệu táo bón, thường do thiếu nước và chất xơ.
• Phân lỏng có mùi trứng thối (mùi sulfur): nghi nhiễm ký sinh trùng Giardia – thường lây qua nước bẩn, ao hồ, suối.
• Phân xanh rêu, có mùi khó chịu: có thể nhiễm vi khuẩn Clostridium difficile, thường gặp sau khi dùng kháng sinh dài ngày.
• Phân có máu đỏ tươi hoặc đen như hắc ín: cảnh báo xuất huyết đường tiêu hóa. Máu đỏ thường từ hậu môn – trực tràng, còn phân đen có thể do chảy máu dạ dày, tá tràng.
• Phân nổi lềnh bềnh, có váng mỡ: cảnh báo tình trạng kém hấp thu chất béo, có thể do viêm tụy hoặc rối loạn men tiêu hóa.
• Phân nhỏ, dẹt như bút chì: có thể là táo bón nhưng nếu kéo dài, cần tầm soát ung thư trực tràng, do khối u làm hẹp lòng ruột.

Tần suất đi ngoài bình thường dao động linh hoạt từ 3 lần/tuần đến 3 lần/ngày, phụ thuộc vào cơ địa và lối sống mỗi người. Tuy nhiên, nếu bạn thấy sự thay đổi rõ rệt về số lần, hình dạng phân hoặc xuất hiện các dấu hiệu bất thường khác, hãy chủ động theo dõi và đi khám kịp thời.

Xây dựng thói quen đi ngoài ổn định và khỏe mạnh

Một hệ tiêu hóa hoạt động đều đặn và ổn định không chỉ giúp bạn thoải mái mỗi ngày mà còn phản ánh sức khỏe toàn thân tốt. Để duy trì thói quen đi ngoài ổn định, bạn nên xây dựng lối sống và sinh hoạt khoa học theo các nguyên tắc dưới đây:

1. Ăn nhiều chất xơ tự nhiên mỗi ngày

Chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc làm mềm phân và thúc đẩy nhu động ruột. Bạn nên bổ sung nhiều rau xanh (rau muống, mồng tơi, bông cải…), trái cây tươi (đu đủ, chuối, táo, lê), ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu.

Chất xơ không chỉ giúp phân dễ di chuyển mà còn là nguồn “thức ăn” cho hệ vi sinh vật có lợi trong ruột.

2. Uống đủ nước

Nước giúp làm mềm phân, hỗ trợ quá trình vận chuyển chất thải qua đại tràng. Nếu uống quá ít nước, phân sẽ bị rút nước quá mức, trở nên khô và cứng, dẫn đến táo bón.

Người trưởng thành nên uống từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày. Vào những ngày nắng nóng, vận động nhiều, nên tăng lượng nước để bù lại phần thất thoát qua mồ hôi.

3. Duy trì vận động thường xuyên

Hoạt động thể chất như đi bộ, yoga, đạp xe nhẹ nhàng có thể giúp kích thích nhu động ruột. Ngược lại, lối sống ít vận động, ngồi nhiều một chỗ sẽ khiến ruột “ì ạch”, dễ gây táo bón hoặc cảm giác khó đi ngoài.

Mỗi ngày, bạn nên dành ít nhất 20–30 phút để vận động nhằm hỗ trợ hệ tiêu hóa làm việc hiệu quả hơn.

4. Tập thói quen đi ngoài đúng giờ, không nhịn đại tiện

Hãy tạo thói quen đi vệ sinh vào một khung giờ cố định mỗi ngày, lý tưởng nhất là vào buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc sau khi ăn sáng. Đây là thời điểm nhu động ruột hoạt động mạnh, dễ hình thành phản xạ đại tiện tự nhiên.

Tuyệt đối không nên nhịn khi có cảm giác muốn đi ngoài, vì lâu dần sẽ làm mất phản xạ và dẫn đến táo bón mạn tính.

5. Hạn chế thực phẩm gây rối loạn tiêu hóa

Các món ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, thức ăn nhanh, cà phê, rượu bia… có thể gây kích ứng niêm mạc ruột, dẫn đến tiêu chảy, rối loạn tần suất đi ngoài. Dù không cần kiêng tuyệt đối, bạn nên hạn chế dùng thường xuyên.

6. Bổ sung lợi khuẩn (probiotics) khi cần thiết

Nếu bạn từng dùng kháng sinh dài ngày, hay gặp vấn đề tiêu hóa như đi ngoài không đều, nên cân nhắc bổ sung men vi sinh hoặc thực phẩm chứa probiotics (sữa chua, kefir, miso…). Lợi khuẩn giúp tái cân bằng hệ vi sinh đường ruột, cải thiện cả tần suất và chất lượng phân.

Tóm lại, tần suất đi ngoài phụ thuộc vào nhiều yếu tố như ăn uống, sinh hoạt, tuổi tác, hệ vi sinh và cơ địa từng người. Không có con số “chuẩn” tuyệt đối, quan trọng là phân có hình dạng bình thường, đi ngoài không khó khăn và cơ thể cảm thấy dễ chịu sau đó. Nếu bạn nhận thấy sự thay đổi đột ngột trong thói quen đại tiện, kèm theo các triệu chứng như phân lỏng, nhầy, táo bón kéo dài, chướng bụng… thì nên đi khám sớm để tìm nguyên nhân và điều chỉnh phù hợp.

Chia sẻ4

Chia sẻ

Khi nào người bệnh cần dùng thuốc chống co thắt đại tràng?

Thuốc chống co thắt đại tràng thường được chỉ định trong những giai đoạn bùng phát triệu chứng, khi người bệnh xuất hiện các cơn đau quặn bụng dữ dội, co bóp đại tràng quá mức gây khó chịu, hoặc rối loạn đại tiện đi kèm (tiêu chảy, mót rặn, phân lỏng, đầy hơi). Việc sử dụng thuốc đúng lúc sẽ giúp giảm nhanh triệu chứng và ổn định nhu động ruột, tránh ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày.

Một số trường hợp cụ thể nên dùng thuốc chống co thắt đại tràng gồm:

• Khi cơn đau bụng kéo dài, tái phát thường xuyên và không thuyên giảm sau nghỉ ngơi hoặc điều chỉnh ăn uống.
• Khi co thắt ruột kèm theo tiêu chảy cấp, đi ngoài nhiều lần trong ngày gây mệt mỏi, mất nước.
• Trước các tình huống dễ gây kích thích thần kinh ruột – não như thi cử, đi công tác, áp lực công việc… người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định dùng liều dự phòng để tránh tái phát triệu chứng.
• Trong các đợt cấp tính của hội chứng ruột kích thích (IBS), nhằm kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng sống tạm thời.

☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Hội chứng ruột kích thích – nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Tuy nhiên, thuốc chống co thắt chỉ nên dùng trong ngắn hạn, dưới sự theo dõi của bác sĩ. Việc lạm dụng kéo dài có thể gây nhờn thuốc, rối loạn nhu động ruột và che lấp dấu hiệu bệnh lý khác. Quan trọng hơn, người bệnh cần tập trung vào việc điều chỉnh lối sống, chế độ ăn uống và tâm lý để kiểm soát bệnh lâu dài thay vì chỉ phụ thuộc vào thuốc.

Các loại thuốc chống co thắt đại tràng phổ biến hiện nay

Viêm đại tràng co thắt là một rối loạn tiêu hóa chức năng phổ biến, thường xảy ra ở người trưởng thành, đặc biệt là những người trung niên và cao tuổi. Dù không đe dọa đến tính mạng, bệnh lại gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống hằng ngày. Khi gặp phải tình trạng này, việc đầu tiên người bệnh nên làm là đến cơ sở y tế để được bác sĩ chuyên khoa thăm khám, chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Dưới đây là một số nhóm thuốc thường được sử dụng trong điều trị viêm đại tràng co thắt theo hướng Tây y mà người bệnh cần nắm rõ:

1. Thuốc chống co thắt cơ trơn

Trong những đợt đau quặn bụng do đại tràng co thắt, bác sĩ có thể kê thuốc chống co thắt nhằm giảm nhanh triệu chứng. Một số thuốc thường dùng gồm Phloroglucinol và Spasmaverin.

Phloroglucinol có tác dụng làm giãn cơ trơn thành ruột, từ đó giúp giảm co bóp và làm dịu cơn đau. Tuy nhiên, loại thuốc này không được dùng đồng thời với các thuốc gây co thắt mạnh như Morphin và các dẫn xuất của nó, để tránh tương tác có hại. Với phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, cần tuân theo chỉ định của bác sĩ. Tác dụng phụ có thể gặp bao gồm nổi mề đay, phù, phát ban da…

Spasmaverin là thuốc điều hòa nhu động ruột, giúp cải thiện các cơn đau do rối loạn chức năng tiêu hóa. Tuy nhiên, thuốc chống chỉ định với trẻ em, phụ nữ mang thai, người bị huyết áp thấp, tắc hoặc liệt ruột, và các trường hợp đau bụng chưa rõ nguyên nhân. Dù hiệu quả cao, thuốc vẫn có thể gây phản ứng dị ứng như phù thanh quản hoặc sốc phản vệ.

2. Nhóm thuốc giảm chướng bụng, đầy hơi

Các loại thuốc như Trimebutine maleate và Domperidone thường được sử dụng trong trường hợp bệnh nhân có cảm giác đầy hơi, khó tiêu, bụng ậm ạch.

Domperidone giúp làm rỗng dạ dày nhanh hơn và giảm cảm giác đầy hơi. Tuy nhiên, loại thuốc này không an toàn cho người trên 60 tuổi, người có rối loạn nhịp tim hoặc bệnh tim mạch, do nguy cơ gây đột tử. Đồng thời, không sử dụng thuốc này nếu đang chảy máu tiêu hóa, tắc ruột cơ học, có khối u tuyến yên hoặc đang cho con bú.

Trimebutine có tác dụng điều hòa nhu động ruột, thường được dùng để giảm co thắt hoặc đầy hơi. Tác dụng phụ có thể gồm chóng mặt, buồn ngủ, mệt mỏi và nhức đầu. Trimebutine không nên dùng cho phụ nữ mang thai và trẻ em dưới 12 tuổi.

Ngoài các thuốc trên, một số men tiêu hóa có nguồn gốc từ tụy lợn, bò (chứa pancreatin) hoặc các chất có tác dụng lợi mật, hỗ trợ tiêu hóa cũng được chỉ định trong một số trường hợp đầy bụng, kém hấp thu.

☛ Tham khảo đầy đủ tại: [Giải đáp] Đầy bụng khó tiêu uống thuốc gì?

3. Thuốc điều trị tình trạng phân lỏng, phân nát

Triệu chứng đi ngoài phân lỏng, phân sống, không thành khuôn là biểu hiện thường gặp ở người bị viêm đại tràng co thắt. Bác sĩ có thể chỉ định Smectite intergrade hoặc Loperamide tùy theo từng tình huống cụ thể.

Smectite intergrade (diosmectite) là thuốc có tác dụng bao phủ và bảo vệ niêm mạc đường tiêu hóa, giúp làm dịu các kích ứng và cải thiện tình trạng tiêu chảy nhẹ. Nên dùng thuốc sau ăn và uống đủ nước. Tác dụng phụ có thể gặp là táo bón, buồn nôn, hoặc chướng bụng. Những người đang mang thai, cho con bú hoặc người cao tuổi nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Loperamide có tác dụng làm giảm nhu động ruột, dùng trong những trường hợp tiêu chảy cấp. Tuy nhiên, thuốc không được khuyến khích dùng lâu dài cho người bị viêm đại tràng co thắt, do nguy cơ gây táo bón, chóng mặt, khô miệng, buồn nôn, thậm chí làm trầm trọng thêm triệu chứng ở một số người.

Lưu ý: Dù thuốc Tây y có thể giúp kiểm soát nhanh các triệu chứng của viêm đại tràng co thắt, nhưng việc sử dụng cần có sự chỉ định rõ ràng từ bác sĩ. Không nên tự ý mua và dùng thuốc để tránh rủi ro không mong muốn và tránh phụ thuộc vào thuốc trong thời gian dài.

Lưu ý khi dùng thuốc chống co thắt đại tràng

Mặc dù thuốc chống co thắt có tác dụng rõ rệt trong việc giảm đau bụng, đầy hơi và cải thiện các rối loạn chức năng đại tràng, nhưng nếu sử dụng không đúng cách, người bệnh có thể gặp phải nhiều rủi ro không mong muốn. Dưới đây là những điều cần lưu ý quan trọng:

1. Chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ

Người bệnh không nên tự ý mua và dùng thuốc khi chưa có chẩn đoán rõ ràng. Việc đau bụng, rối loạn đại tiện có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, không chỉ do co thắt đại tràng. Việc tự dùng thuốc có thể che lấp triệu chứng của các bệnh lý nguy hiểm như viêm ruột, tắc ruột, polyp hoặc ung thư đại trực tràng.

2. Không dùng kéo dài hoặc lạm dụng

Thuốc chống co thắt chỉ nên sử dụng trong các đợt cấp tính, thời gian ngắn. Dùng thuốc kéo dài có thể làm rối loạn nhu động tự nhiên của ruột, gây nhờn thuốc và khiến triệu chứng nặng hơn khi ngưng thuốc. Đây là nhóm thuốc điều trị triệu chứng tạm thời, không có tác dụng điều trị căn nguyên bệnh.

3. Lưu ý các đối tượng đặc biệt

Phụ nữ mang thai, đang cho con bú, người cao tuổi, trẻ em hoặc người có bệnh nền như tim mạch, huyết áp thấp, bệnh gan – thận… cần thận trọng khi dùng. Một số thuốc chống chỉ định hoàn toàn cho các nhóm đối tượng này.

4. Theo dõi tác dụng phụ

Các loại thuốc chống co thắt có thể gây một số tác dụng phụ như: nổi mề đay, chóng mặt, khô miệng, buồn nôn, táo bón hoặc thậm chí sốc phản vệ (hiếm gặp). Nếu có bất kỳ biểu hiện bất thường nào trong quá trình dùng thuốc, cần ngưng thuốc và đến cơ sở y tế ngay.

5. Kết hợp điều trị toàn diện

Dùng thuốc chỉ là một phần trong quá trình kiểm soát bệnh. Người bệnh nên kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh, sinh hoạt điều độ, giảm căng thẳng tâm lý và nếu cần có thể bổ sung sản phẩm hỗ trợ từ thảo dược để tăng hiệu quả và hạn chế tái phát.

Thuốc chống co thắt đại tràng giúp cải thiện nhanh các triệu chứng khó chịu như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy. Tuy nhiên, để sử dụng hiệu quả và an toàn, người bệnh cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh lạm dụng và kết hợp với chế độ sinh hoạt khoa học để kiểm soát bệnh lâu dài.

Chia sẻ0

Chia sẻ

Co thắt đại tràng là gì?

Co thắt đại tràng, hay còn gọi là hội chứng ruột kích thích (IBS), là một rối loạn chức năng của đại tràng mà không có tổn thương thực thể nào rõ rệt khi nội soi hay xét nghiệm. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng nhu động ruột hoạt động bất thường – lúc tăng co bóp, lúc giảm, gây ra cảm giác đau bụng, đầy hơi và thay đổi thói quen đại tiện (tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ).

Khác với các bệnh viêm đại tràng có tổn thương niêm mạc, co thắt đại tràng chủ yếu liên quan đến sự mất cân bằng giữa hệ thần kinh ruột và não bộ. Người bệnh thường nhạy cảm quá mức với những kích thích nhẹ như ăn uống thất thường, thay đổi tâm lý, thời tiết hoặc thức ăn lạ.

Một số nguyên nhân thường gặp gây ra tình trạng co thắt đại tràng bao gồm:

• Căng thẳng, lo âu, stress kéo dài.
• Chế độ ăn uống không điều độ, nhiều thực phẩm khó tiêu.
• Rối loạn hệ vi sinh đường ruột, sử dụng kháng sinh kéo dài.
• Rối loạn trục thần kinh ruột – não, dẫn đến nhu động ruột mất kiểm soát.

Bệnh thường gặp ở người trưởng thành, đặc biệt là phụ nữ từ 20–50 tuổi, những người có công việc áp lực cao hoặc thói quen sinh hoạt thiếu điều độ.

Dấu hiệu nhận biết co thắt đại tràng

Co thắt đại tràng có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau tùy cơ địa từng người. Tuy không gây tổn thương thực thể ở ruột, nhưng các triệu chứng thường tái đi tái lại, kéo dài dai dẳng và ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng sống. Dưới đây là những dấu hiệu điển hình giúp bạn nhận biết tình trạng này:

1. Đau bụng âm ỉ hoặc từng cơn quặn thắt

Người bệnh thường có cảm giác đau bụng lan tỏa ở vùng bụng dưới hoặc quanh rốn. Cơn đau có thể âm ỉ kéo dài hoặc co thắt từng đợt, đặc biệt xuất hiện sau ăn, khi lo âu hoặc vào buổi sáng. Điểm đặc trưng là cơn đau giảm rõ rệt sau khi đi ngoài hoặc xì hơi.

2. Rối loạn đại tiện

Đây là triệu chứng phổ biến, thể hiện ở tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai. Một số người đi ngoài nhiều lần trong ngày, nhất là buổi sáng sớm hoặc sau khi ăn. Tình trạng này kéo dài khiến người bệnh mệt mỏi, căng thẳng và khó kiểm soát sinh hoạt cá nhân.

3. Đầy hơi, chướng bụng

Bụng thường xuyên căng tức, ậm ạch, nhất là sau khi ăn no hoặc ăn đồ lạ. Người bệnh có thể cảm thấy khó tiêu, buồn nôn nhẹ, kèm theo hiện tượng ợ hơi, xì hơi nhiều hơn bình thường.

☛ Tham khảo: Chữa đầy bụng theo dân gian

4. Tính chất phân bất thường

Phân thường mềm, nát, có nhầy, hoặc vón cục nhỏ như phân dê. Một số trường hợp có cảm giác đi ngoài chưa hết phân, phải vào nhà vệ sinh nhiều lần nhưng mỗi lần ra rất ít. Tuy nhiên, phân không có máu, giúp phân biệt với các bệnh lý như viêm loét đại tràng hay ung thư trực tràng.

5. Không có tổn thương thực thể

Khi nội soi đại tràng, kết quả thường không phát hiện tổn thương, loét hay khối u. Điều này chứng tỏ co thắt đại tràng là một rối loạn chức năng – tức bệnh biểu hiện triệu chứng rõ rệt nhưng không gây tổn hại cấu trúc đường ruột.

Co thắt đại tràng có nguy hiểm không?

Về bản chất, co thắt đại tràng không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng. Đây là một rối loạn chức năng của hệ tiêu hóa, không gây tổn thương thực thể lên niêm mạc ruột, không gây viêm loét, xuất huyết hay tiến triển thành ung thư đại tràng. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là người bệnh có thể chủ quan.

1. Ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống

Dù không gây biến chứng nguy hiểm, nhưng các triệu chứng của co thắt đại tràng như đau bụng kéo dài, tiêu chảy – táo bón thất thường, đầy hơi, đi ngoài nhiều lần trong ngày… lại diễn ra dai dẳng và khó kiểm soát. Tình trạng này khiến người bệnh thường xuyên mệt mỏi, khó tập trung làm việc, ngại giao tiếp xã hội, ảnh hưởng rõ rệt đến sinh hoạt và tâm lý.

2. Dễ bị nhầm lẫn với bệnh lý nghiêm trọng khác

Các triệu chứng của co thắt đại tràng có nhiều điểm tương đồng với viêm đại tràng mãn tính, polyp hoặc ung thư đại trực tràng. Nếu người bệnh chỉ dựa vào cảm giác mà không thăm khám chuyên khoa, có thể bỏ sót bệnh lý thực thể nguy hiểm đang tiềm ẩn, đặc biệt ở người trên 50 tuổi hoặc có các dấu hiệu như sụt cân, đi ngoài ra máu.

3. Có thể tái phát nhiều lần nếu không điều trị đúng cách

Co thắt đại tràng là bệnh mạn tính, có xu hướng tái đi tái lại nếu người bệnh không thay đổi lối sống, ăn uống và kiểm soát tốt căng thẳng. Việc tự ý dùng thuốc hoặc chủ quan không điều trị sẽ khiến triệu chứng kéo dài và khó phục hồi về sau.

Tóm lại, co thắt đại tràng không nguy hiểm về mặt sinh mạng, nhưng không nên xem nhẹ. Nhận biết sớm, điều chỉnh lối sống và điều trị đúng cách là chìa khóa để kiểm soát bệnh hiệu quả, ngăn ngừa tái phát và tránh các rủi ro không mong muốn.

Làm gì khi bị co thắt đại tràng?

Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng co thắt đại tràng nếu không được kiểm soát tốt sẽ gây nhiều phiền toái kéo dài. Vì vậy, người bệnh cần chủ động điều chỉnh lối sống kết hợp với hướng dẫn chuyên môn để cải thiện triệu chứng và hạn chế tái phát. Dưới đây là những việc nên làm:

1. Chủ động đi khám khi có triệu chứng kéo dài

Nếu bạn gặp tình trạng đau bụng, rối loạn đại tiện, đầy hơi… lặp lại nhiều ngày không rõ nguyên nhân, hãy đi khám chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán chính xác. Nội soi đại tràng có thể giúp loại trừ các bệnh lý nguy hiểm khác như viêm loét, polyp hoặc ung thư.

2. Điều chỉnh chế độ ăn uống

• Ăn đúng giờ, không bỏ bữa, không ăn quá no hoặc quá đói.
• Hạn chế thực phẩm dễ gây kích thích đại tràng như đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas.
• Bổ sung chất xơ từ rau xanh, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên cám một cách hợp lý để ổn định nhu động ruột.
• Uống đủ nước mỗi ngày để hỗ trợ tiêu hóa.

3. Quản lý căng thẳng và nghỉ ngơi hợp lý

Căng thẳng là yếu tố kích hoạt và làm nặng thêm triệu chứng. Hãy dành thời gian thư giãn mỗi ngày, ngủ đủ giấc và giữ tâm lý thoải mái. Có thể tập thiền, yoga, đi bộ hoặc tham gia các hoạt động giúp giảm stress.

4. Không tự ý dùng thuốc kéo dài

Việc lạm dụng thuốc giảm đau, thuốc nhuận tràng hoặc kháng sinh không theo chỉ định có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột và khiến bệnh nặng thêm. Hãy tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ nếu cần dùng thuốc hỗ trợ điều trị.

5. Kết hợp sử dụng sản phẩm hỗ trợ từ thảo dược

Một số sản phẩm có nguồn gốc từ thảo dược, được nghiên cứu dành riêng cho người bị hội chứng ruột kích thích có thể giúp làm dịu co thắt, hỗ trợ phục hồi niêm mạc và cải thiện triệu chứng. Tuy nhiên, cần chọn sản phẩm có uy tín và sử dụng theo hướng dẫn.

Chia sẻ6

Chia sẻ

(Ngọc Minh, 34 tuổi, Hà Nội)

Giải đáp:

Chào bạn Ngọc Minh,

Tình trạng đau quặn bụng từng cơn mà bạn đang gặp phải là một triệu chứng khá phổ biến, nhưng không nên xem nhẹ. Nó có thể liên quan đến những rối loạn nhẹ trong hệ tiêu hóa, nhưng cũng có thể là dấu hiệu sớm của các bệnh lý cần can thiệp y tế. Dưới đây là phần phân tích chi tiết để bạn hiểu rõ hơn:

Đau bụng là cách gọi chung cho các biểu hiện bất thường liên quan đến các cơ quan nằm trong ổ bụng, gây ra cảm giác đau nhức hoặc quặn thắt. Các cơn đau này có thể xảy ra một cách ngắt quãng – nghĩa là đau rồi ngưng, sau đó tái diễn, và có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau như phía trên rốn, dưới rốn, bên trái hoặc bên phải bụng.

Tình trạng này không phân biệt độ tuổi hay giới tính, bất kỳ ai cũng có thể gặp phải. Tuy nhiên, khi xuất hiện hiện tượng đau theo từng cơn, đó là dấu hiệu cảnh báo rằng một cơ quan nội tạng nào đó trong ổ bụng đang gặp vấn đề. Do đó, người bệnh không nên chủ quan. Đặc biệt với phụ nữ, đau bụng từng cơn còn có thể liên quan đến các bệnh lý phụ khoa, cần được thăm khám sớm để phát hiện kịp thời.

Nguyên nhân gây ra đau bụng từng cơn

Các nguyên nhân thông thường liên quan đến hệ tiêu hóa là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tình trạng đau bụng từng cơn. Dưới đây là những yếu tố dễ gặp trong đời sống hằng ngày:

1. Rối loạn tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa là tình trạng hoạt động của hệ tiêu hóa bị mất cân bằng, thường gặp sau khi ăn thực phẩm lạ, nhiều dầu mỡ hoặc không đảm bảo vệ sinh. Người bị rối loạn tiêu hóa thường có biểu hiện:

• Đau bụng quặn từng đợt
• Chướng bụng, đầy hơi
• Buồn nôn hoặc đi ngoài nhiều lần

Các cơn đau thường xuất hiện sau bữa ăn và có thể kéo dài vài giờ, gây khó chịu nhưng sẽ thuyên giảm sau khi hệ tiêu hóa được ổn định.

☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Rối loạn tiêu hóa là gì? nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

2. Ăn quá nhanh hoặc quá no

Việc ăn uống quá nhanh khiến cơ thể không kịp tiết đủ enzym tiêu hóa, đồng thời nuốt nhiều không khí vào bụng, gây ra hiện tượng đầy hơi, căng tức và đau từng cơn. Tương tự, ăn quá no cũng khiến dạ dày bị quá tải, co bóp mạnh hơn, gây ra cảm giác đau tức vùng thượng vị hoặc vùng quanh rốn.

3. Khó tiêu do thức ăn lạ hoặc giàu đạm, dầu mỡ

Một số người có cơ địa nhạy cảm, khi ăn phải thực phẩm lạ, đồ sống – tái, hải sản hoặc các món nhiều chất béo sẽ dễ bị khó tiêu. Điều này khiến dạ dày và ruột phải hoạt động nhiều hơn, sinh ra các cơn co thắt bất thường gây đau từng cơn, đôi khi đi kèm với ợ hơi, buồn nôn hoặc tiêu chảy nhẹ.

4. Đầy hơi, chướng bụng

Đầy hơi là tình trạng tích tụ khí trong đường ruột, gây căng chướng và đau nhẹ hoặc đau quặn từng đợt ở vùng bụng. Nguyên nhân có thể do ăn phải thực phẩm sinh hơi (như đậu, bắp cải, nước ngọt có gas), ăn uống không điều độ, hoặc do lo âu, căng thẳng. Triệu chứng thường dịu đi sau khi trung tiện hoặc đi ngoài.

☛ Tham khảo thêm: 11 cách chữa đầy hơi tại nhà

5. Táo bón

Khi phân bị ứ đọng lâu ngày trong ruột, thành ruột bị kéo giãn và kích thích co bóp để đẩy phân ra ngoài. Quá trình này có thể gây nên các cơn đau bụng âm ỉ hoặc quặn từng cơn, đặc biệt là vào buổi sáng. Người bị táo bón còn có thể cảm thấy đầy bụng, chán ăn và khó chịu kéo dài.

6. Không dung nạp một số loại thực phẩm

Một số người không thể tiêu hóa tốt một số thực phẩm nhất định như sữa (không dung nạp lactose), gluten (trong lúa mì, lúa mạch), gây ra các phản ứng như tiêu chảy, đầy bụng và đau từng cơn sau khi ăn. Tình trạng này nếu lặp lại thường xuyên sẽ làm rối loạn chức năng tiêu hóa và ảnh hưởng đến chất lượng sống.

Đa số các nguyên nhân gây đau bụng từng cơn liên quan đến tiêu hóa là lành tính và có thể phòng ngừa bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng kéo dài hoặc lặp lại thường xuyên, người bệnh nên đi khám để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng hơn.

Đau bụng từng cơn cảnh báo bạn có nguy cơ mắc bệnh gì?

Không phải lúc nào đau bụng từng cơn cũng là do ăn uống hoặc rối loạn tiêu hóa thông thường. Trong nhiều trường hợp, đây là tín hiệu cảnh báo của những bệnh lý tiềm ẩn trong ổ bụng cần được phát hiện và xử trí kịp thời. Dưới đây là các bệnh thường gặp có thể liên quan đến triệu chứng này:

1. Viêm ruột thừa

Cơn đau thường khởi phát ở vùng quanh rốn, sau đó di chuyển xuống vùng hố chậu phải. Đau tăng dần theo thời gian, kèm buồn nôn, sốt nhẹ, mất cảm giác ăn ngon. Đây là trường hợp cấp cứu ngoại khoa, nếu không phẫu thuật kịp thời có thể dẫn đến vỡ ruột thừa, nhiễm trùng ổ bụng.

2. Hội chứng ruột kích thích (viêm đại tràng co thắt)

Hội chứng ruột kích thích có triệu chứng đau bụng từng cơn, thường xảy ra sau ăn hoặc khi căng thẳng. Có thể kèm tiêu chảy, táo bón xen kẽ, cảm giác đi ngoài không hết phân. Tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng làm giảm chất lượng sống rõ rệt. Bệnh có xu hướng kéo dài và dễ tái phát nếu không điều chỉnh lối sống và chế độ ăn.

☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Hội chứng ruột kích thích – nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

3. Viêm loét dạ dày – tá tràng

Viêm loét dạ dày gây đau quặn từng cơn vùng thượng vị (trên rốn), đau âm ỉ lúc đói hoặc sau ăn no, có thể kèm ợ hơi, buồn nôn. Nếu không điều trị sớm, vết loét có thể ăn sâu và gây biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa hoặc thủng dạ dày.

4. Tắc ruột

Tắc ruột có thể gây ra biểu hiện đau bụng từng cơn dữ dội, xen kẽ với các khoảng thời gian không đau, bụng chướng, bí trung – đại tiện, nôn ra dịch có mùi hôi. Trường hợp nguy hiểm, tắc ruột có thể gây hoại tử ruột, nhiễm trùng ổ bụng nếu không được xử trí kịp thời tại bệnh viện.

5. Nhiễm giun sán đường ruột

Đường ruột có giun sán gây ra đau bụng từng cơn, nhất là vào ban đêm hoặc sáng sớm. Kèm theo ngứa hậu môn, rối loạn tiêu hóa, cơ thể xanh xao. Nguyên nhân này dễ gặp ở trẻ nhỏ hoặc người lớn không tẩy giun định kỳ.

Làm gì khi bị đau quặn bụng từng cơn?

Khi gặp phải tình trạng đau quặn bụng từng cơn, việc xử lý đúng cách ngay từ đầu sẽ giúp bạn giảm bớt khó chịu, hạn chế diễn tiến nặng và tránh những biến chứng không mong muốn. Dưới đây là một số biện pháp tạm thời có thể áp dụng tại nhà trong trường hợp cơn đau nhẹ và không kèm theo dấu hiệu nghiêm trọng:

• Ngưng mọi hoạt động gắng sức, nằm nghiêng sang bên trái hoặc tư thế thoải mái nhất. Hít thở sâu, tránh lo âu vì stress có thể khiến tình trạng co thắt ruột trở nên nặng hơn.
• Dùng túi chườm hoặc khăn ấm đặt nhẹ lên vùng bụng bị đau trong 15–20 phút. Nhiệt độ ấm giúp giãn cơ, tăng tuần hoàn máu và làm dịu các cơn co thắt.
• Uống một ly nước ấm nhỏ từng ngụm để làm dịu dạ dày.
• Có thể dùng thêm các loại trà như: Trà gừng, trà bạc hà, trà hoa cúc.
• Tránh ăn thực phẩm khó tiêu trong vòng vài giờ sau khi đau bụng.
• Không nên ăn đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, chiên rán hoặc đồ ăn sống.
• Tránh sữa, đồ uống có gas hoặc caffeine.
• Nếu cần ăn nhẹ, hãy chọn các món dễ tiêu như cháo loãng, bánh mì nướng, chuối chín.
• Không tự ý dùng thuốc giảm đau mạnh. Các loại thuốc như paracetamol, ibuprofen hay thuốc chống co thắt có thể làm mất triệu chứng tạm thời, nhưng cũng có thể che giấu bệnh lý nghiêm trọng như viêm ruột thừa, tắc ruột…
• Chỉ dùng thuốc khi có hướng dẫn từ nhân viên y tế hoặc bác sĩ.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Không phải mọi trường hợp đau quặn bụng từng cơn đều cần đến bệnh viện ngay lập tức. Tuy nhiên, nếu cơn đau kéo dài, tái diễn thường xuyên hoặc đi kèm với những dấu hiệu bất thường, người bệnh không nên chần chừ trong việc thăm khám. Dưới đây là những trường hợp cần gặp bác sĩ càng sớm càng tốt:

• Cơn đau kéo dài trên 6 giờ hoặc tái phát nhiều lần trong ngày
• Cơn đau khiến bạn mất ngủ, khó ăn, ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày.
• Đau bụng kèm theo sốt, nôn mửa hoặc tiêu chảy nặng
• Có máu trong phân hoặc nôn ra máu
• Bụng chướng to, đau dữ dội từng cơn rồi lan rộng
• Có bệnh lý nền đi kèm (tim mạch, tiểu đường, tăng huyết áp, viêm loét dạ dày – tá tràng,… cần được theo dõi chặt chẽ khi xuất hiện các cơn đau bụng từng cơn).

Đau quặn bụng từng cơn là triệu chứng không thể xem thường. Nó có thể chỉ là phản ứng sinh lý thông thường, nhưng cũng có thể là dấu hiệu sớm của bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng. Việc theo dõi triệu chứng, thời điểm xuất hiện và dấu hiệu đi kèm sẽ giúp phát hiện và điều trị kịp thời.

Trong trường hợp bạn Ngọc Minh đau lặp đi lặp lại, xuất hiện cả sau ăn và về đêm, chuyên gia khuyên bạn nên đến cơ sở y tế chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán chính xác.

Chúc bạn sớm khỏe mạnh!

Chia sẻ7

Chia sẻ

Đau quặn bụng dưới là gì?

Đau quặn bụng dưới là tình trạng xuất hiện cơn đau có tính chất co thắt, từng cơn hoặc âm ỉ ở vùng bụng dưới rốn. Đây là khu vực tập trung nhiều cơ quan quan trọng như ruột già, ruột non, bàng quang, tử cung, buồng trứng (ở nữ giới) hoặc tuyến tiền liệt (ở nam giới). Do đó, cảm giác đau tại vị trí này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ rối loạn nhẹ đến các bệnh lý nghiêm trọng cần can thiệp y tế.

Tình trạng này có thể xảy ra ở cả nam và nữ, mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất ở:

• Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản (do yếu tố nội tiết, chu kỳ kinh nguyệt, rụng trứng…)
• Người có tiền sử bệnh đường tiêu hóa
• Người bị rối loạn tiểu tiện hoặc bệnh lý vùng chậu

Đau quặn bụng dưới không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc và chất lượng cuộc sống. Trong nhiều trường hợp, đây là dấu hiệu cảnh báo sớm các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như viêm ruột thừa, nhiễm trùng tiết niệu, hoặc các bệnh phụ khoa – tiết niệu.

Vì vậy, hiểu rõ bản chất và nguyên nhân của cơn đau quặn bụng dưới là bước quan trọng giúp người bệnh xử lý kịp thời và đúng cách, tránh để tình trạng tiến triển nặng hơn.

Biểu hiện đau quặn bụng

Người bị đau quặn bụng dưới thường gặp một số biểu hiện đặc trưng như:

• Đau âm ỉ hoặc từng cơn co thắt ở vùng bụng dưới, có thể lan sang bên trái, bên phải hoặc xuống vùng hông – bẹn.
• Cảm giác căng tức bụng, đầy hơi, khó chịu, đặc biệt sau ăn hoặc khi thay đổi tư thế.
• Rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, tiêu chảy, táo bón hoặc mót rặn.
• Rối loạn tiểu tiện: tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu nhiều lần hoặc tiểu khó.
• Ở nữ giới, cơn đau có thể đi kèm rối loạn kinh nguyệt, khí hư bất thường, đau khi quan hệ.
• Sốt nhẹ hoặc sốt cao, đặc biệt nếu có nhiễm trùng đường ruột hay tiết niệu.
• Mệt mỏi, chán ăn, khó ngủ, ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày.

Các triệu chứng này có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc đồng thời, kéo dài vài giờ đến vài ngày. Nếu tình trạng đau kéo dài hoặc kèm theo dấu hiệu bất thường như nôn ra máu, đại tiện ra máu, ngất xỉu… người bệnh nên đi khám càng sớm càng tốt.

Nguyên nhân gây đau quặn bụng dưới

Trên thực tế, có rất nhiều nguyên nhân tiềm ẩn có thể gây nên tình trạng đau quặn bụng dưới. Mỗi nguyên nhân sẽ đi kèm với đặc điểm đau, mức độ và triệu chứng khác nhau. Việc phân biệt nguyên nhân theo nhóm bệnh lý giúp định hướng chẩn đoán chính xác và xử lý kịp thời.

1. Do bệnh lý đường tiêu hóa

Nhiều rối loạn hoặc tổn thương ở hệ tiêu hóa có thể gây ra các cơn đau quặn bụng dưới, điển hình như:

• Viêm ruột thừa: Cơn đau thường bắt đầu quanh rốn, sau đó lan xuống bụng dưới bên phải. Người bệnh có thể sốt nhẹ, buồn nôn, chán ăn và cảm giác chướng bụng. Nếu không can thiệp sớm, có nguy cơ vỡ ruột thừa rất nguy hiểm.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Đây là nguyên nhân khá phổ biến gây đau âm ỉ hoặc co thắt vùng bụng dưới, kèm theo rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, táo bón xen kẽ.
• Viêm loét đại tràng mạn tính: Gây đau bụng dưới đi kèm tiêu chảy kéo dài, phân có nhầy hoặc máu, sụt cân và cảm giác mệt mỏi kéo dài.

Táo bón kéo dài, viêm túi thừa: Làm gia tăng áp lực trong ruột, gây đau quặn từng đợt ở vùng bụng dưới, đặc biệt sau ăn hoặc trước khi đi tiêu.

2. Do rối loạn đường tiết niệu

Đường tiết niệu khi bị viêm hoặc tắc nghẽn cũng là nguyên nhân gây đau vùng bụng dưới tương đối phổ biến ở cả nam và nữ. Một số bệnh lý thường gặp gồm:

• Nhiễm trùng tiết niệu (viêm niệu đạo, bàng quang, thận…): Cơn đau thường kèm cảm giác tiểu buốt, tiểu gắt, nước tiểu đục hoặc có mùi hôi. Trường hợp nặng có thể sốt và ớn lạnh.
• Sỏi tiết niệu: Sỏi di chuyển từ thận xuống niệu quản có thể gây ra các cơn đau quặn dữ dội ở bụng dưới, lan sang hông và lưng.
• Tắc nghẽn niệu đạo hoặc bàng quang: Có thể do u, sỏi hoặc viêm làm cản trở dòng nước tiểu, gây căng tức và đau ở bụng dưới, đặc biệt là vùng trên xương mu.

3. Do bệnh phụ khoa ở nữ giới

Ở nữ giới, đau quặn bụng dưới có thể liên quan đến cơ quan sinh sản. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Đau bụng kinh, rụng trứng: Là hiện tượng sinh lý bình thường, tuy nhiên ở một số người có thể gây đau dữ dội kèm mệt mỏi, rối loạn chu kỳ.
• Viêm vùng chậu, viêm phần phụ: Thường gây đau âm ỉ vùng bụng dưới hai bên, có thể kèm theo khí hư bất thường, sốt hoặc đau khi quan hệ.
• U xơ tử cung, u nang buồng trứng: Khi khối u lớn hoặc bị xoắn, có thể gây đau quặn bụng dưới từng đợt, đầy hơi, cảm giác nặng bụng hoặc rối loạn kinh nguyệt.
• Thai ngoài tử cung: Là tình trạng nguy hiểm, thường biểu hiện bằng cơn đau quặn dữ dội một bên bụng, kèm xuất huyết âm đạo bất thường và chóng mặt.

4. Do các vấn đề nam khoa

Ở nam giới, các bệnh lý liên quan đến hệ sinh dục cũng có thể gây đau bụng dưới, đặc biệt ở vùng trên bìu hoặc gần bẹn:

• Viêm tuyến tiền liệt: Gây cảm giác đau âm ỉ vùng bụng dưới, kèm theo tiểu khó, tiểu rắt hoặc đau khi xuất tinh.
• Xoắn tinh hoàn: Là tình trạng cấp cứu, biểu hiện bằng cơn đau đột ngột, dữ dội ở vùng bìu và bụng dưới, kèm tinh hoàn sưng to, tím tái.

Xét nghiệm và chẩn đoán nguyên nhân gây đau quặn bụng dưới

Việc xác định nguyên nhân gây đau quặn bụng dưới không thể chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà cần kết hợp với nhiều phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán cận lâm sàng khác. Mỗi trường hợp sẽ được bác sĩ chỉ định các kỹ thuật phù hợp tùy theo biểu hiện bệnh, vị trí đau và nghi ngờ lâm sàng.

Dưới đây là các phương pháp thường được áp dụng:

1. Khám lâm sàng

• Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử, vị trí và tính chất cơn đau (liên tục hay từng cơn, lan sang vùng nào, xuất hiện khi nào…).
• Kiểm tra các dấu hiệu đi kèm như sốt, nôn, chướng bụng, đau khi ấn vào bụng dưới, bất thường khi đi tiểu hoặc rối loạn kinh nguyệt.
• Khám phụ khoa hoặc nam khoa (nếu cần), đặc biệt trong trường hợp nghi ngờ nguyên nhân sinh dục.

2. Xét nghiệm máu

• Công thức máu: Giúp phát hiện dấu hiệu nhiễm trùng (bạch cầu tăng), thiếu máu hoặc mất nước.
• CRP, ESR: Chỉ số phản ứng viêm, hỗ trợ đánh giá tình trạng viêm cấp hoặc mạn tính.
• Beta-hCG: Xét nghiệm máu để phát hiện thai kỳ, đặc biệt hữu ích trong chẩn đoán thai ngoài tử cung ở nữ giới.

3. Xét nghiệm nước tiểu

Giúp phát hiện nhiễm trùng đường tiết niệu, tiểu máu, tiểu đạm hoặc dấu hiệu tắc nghẽn.

Trong một số trường hợp, xét nghiệm nước tiểu còn giúp gợi ý nguyên nhân chuyển hóa như sỏi oxalat, nhiễm ceton…

4. Xét nghiệm phân

Thường được chỉ định nếu người bệnh có tiêu chảy, đi ngoài phân nhầy, phân lẫn máu hoặc nghi ngờ nhiễm trùng tiêu hóa.

Kiểm tra ký sinh trùng, vi khuẩn, virus hoặc máu ẩn trong phân.

5. Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm ổ bụng: Là phương pháp phổ biến đầu tiên giúp phát hiện sỏi tiết niệu, u nang buồng trứng, thai ngoài tử cung, ứ mủ vòi trứng, viêm ruột thừa…
• X-quang bụng: Hữu ích trong đánh giá tình trạng tắc ruột, hơi tự do trong ổ bụng (gợi ý thủng tạng rỗng), sỏi đường tiết niệu…
• CT scan bụng (cắt lớp vi tính): Độ chính xác cao, hỗ trợ chẩn đoán viêm ruột thừa, túi thừa, sỏi, khối u, áp xe vùng chậu…
• MRI vùng chậu: Áp dụng khi cần đánh giá chuyên sâu các tổn thương phần mềm, khối u hoặc lạc nội mạc tử cung ở nữ giới.

6. Các xét nghiệm chuyên khoa khác (nếu cần)

• Nội soi đại – trực tràng: Khi nghi ngờ viêm đại tràng mạn, polyp, khối u hoặc xuất huyết tiêu hóa dưới.
• Khám phụ khoa – siêu âm đầu dò: Với nữ giới có rối loạn kinh nguyệt, khí hư bất thường hoặc nghi ngờ các bệnh phụ khoa.
• Khám tiết niệu – siêu âm tinh hoàn: Với nam giới có biểu hiện đau vùng hạ vị, đau tinh hoàn, bí tiểu, tiểu khó…

Việc lựa chọn các xét nghiệm sẽ do bác sĩ chỉ định tùy vào hướng chẩn đoán nghi ngờ ban đầu, tránh lạm dụng nhưng vẫn đảm bảo đủ thông tin để xác định chính xác nguyên nhân. Người bệnh không nên tự ý đi làm xét nghiệm tràn lan mà cần thăm khám chuyên khoa để được tư vấn cụ thể.

Cách điều trị và chăm sóc đau quặn bụng dưới tại nhà

Tùy vào nguyên nhân và mức độ cơn đau, việc điều trị đau quặn bụng dưới có thể được thực hiện tại nhà hoặc cần đến cơ sở y tế. Trong những trường hợp nhẹ, không kèm theo triệu chứng bất thường (như sốt cao, nôn, chảy máu, suy kiệt…), người bệnh có thể áp dụng một số phương pháp chăm sóc và giảm đau tại nhà để cải thiện tình trạng.

1. Các biện pháp giảm đau tại nhà

• Chườm ấm vùng bụng dưới: Sử dụng túi chườm hoặc khăn ấm đặt lên vùng bụng giúp làm dịu các cơn co thắt cơ trơn, giảm đau hiệu quả, đặc biệt với đau bụng kinh hoặc đau do rối loạn tiêu hóa.
• Uống trà thảo mộc ấm: Các loại trà như trà gừng, trà hoa cúc, trà bạc hà có tác dụng làm dịu hệ tiêu hóa, giảm co thắt ruột và hỗ trợ thư giãn thần kinh.
• Nghỉ ngơi, tránh vận động mạnh: Khi cơn đau xuất hiện, nên nằm nghỉ ở tư thế thoải mái, tránh gập người hoặc hoạt động thể lực mạnh làm tăng áp lực ổ bụng.

2. Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn

Người bệnh có thể dùng một số thuốc giảm đau thông dụng như:

• Paracetamol: Giảm đau nhẹ đến vừa, an toàn với hầu hết đối tượng.
• Ibuprofen, Naproxen: Hiệu quả tốt với đau bụng kinh hoặc viêm nhẹ, nhưng cần thận trọng với người có bệnh lý dạ dày hoặc thận.

Lưu ý: Không nên lạm dụng thuốc giảm đau, và không nên tự ý dùng thuốc kháng sinh, thuốc trị co thắt ruột hay thuốc chống tiêu chảy nếu chưa có chỉ định của bác sĩ.

3. Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Ăn uống khoa học:

• Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám để hỗ trợ tiêu hóa.
• Hạn chế đồ chiên rán, cay nóng, nhiều dầu mỡ hoặc thực phẩm chế biến sẵn.
• Uống đủ nước mỗi ngày, có thể bổ sung men vi sinh để tăng lợi khuẩn đường ruột.

Tránh các chất kích thích: Kiêng rượu bia, cà phê, thuốc lá, nước ngọt có gas – những yếu tố dễ kích thích ruột, dạ dày và làm nặng thêm cơn đau.

Vận động nhẹ nhàng: Các hoạt động như đi bộ, tập yoga hoặc thiền có thể hỗ trợ cải thiện lưu thông máu vùng bụng, giảm co thắt và thư giãn hệ thần kinh.

Ngủ đủ giấc, kiểm soát căng thẳng: Stress kéo dài có thể làm rối loạn nhu động ruột, gây đau bụng mạn tính hoặc hội chứng ruột kích thích. Cần chú ý giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ 7–8 giờ mỗi đêm.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Việc chăm sóc tại nhà chỉ phù hợp với các cơn đau nhẹ, thoáng qua và không kèm theo dấu hiệu bất thường. Người bệnh cần đến cơ sở y tế ngay nếu xuất hiện các biểu hiện sau:

• Cơn đau quặn bụng dưới kéo dài trên 24–48 giờ, không cải thiện dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc.
• Sốt cao, ớn lạnh, mệt mỏi rõ rệt.
• Buồn nôn, nôn ói kéo dài.
• Rối loạn tiêu hóa nặng: tiêu chảy ra máu, táo bón nhiều ngày.
• Rối loạn tiểu tiện: tiểu buốt, tiểu ra máu, bí tiểu.
• Ra máu âm đạo bất thường (ở nữ), đau dữ dội một bên bụng, nghi ngờ thai ngoài tử cung.
• Tình trạng ý thức thay đổi, chóng mặt, ngất xỉu.

Cơn đau quặn bụng dưới không nên xem nhẹ, đặc biệt khi xảy ra bất thường, lặp đi lặp lại hoặc đi kèm các dấu hiệu toàn thân. Việc chăm sóc đúng cách tại nhà kết hợp với thăm khám sớm sẽ giúp người bệnh tránh được biến chứng nguy hiểm và cải thiện nhanh chóng chất lượng cuộc sống.

Chia sẻ9

Chia sẻ