Hội chứng ruột kích thích gây ra nhiều triệu chứng như đầy hơi, đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón. Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh. Vậy người bị ruột kích thích nên kiêng ăn gì?
Mục lục
1. Tìm hiểu về hội chứng ruột kích thích
Hội chứng ruột kích thích (IBS – Irritable Bowel Syndrome) là một rối loạn tiêu hóa chức năng mãn tính ảnh hưởng đến ruột già. Đây là tình trạng phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 10-15% người trưởng thành trên toàn thế giới, với tỷ lệ mắc cao hơn ở phụ nữ. Tình trạng này đặc trưng bởi các cơn đau bụng tái phát hoặc cảm giác khó chịu liên quan đến sự thay đổi trong thói quen đại tiện.
IBS được phân loại thành ba nhóm chính dựa vào triệu chứng nổi bật:
- IBS-D (Diarrhea-predominant): Chủ yếu biểu hiện tiêu chảy
- IBS-C (Constipation-predominant): Chủ yếu biểu hiện táo bón
- IBS-M (Mixed): Xen kẽ giữa tiêu chảy và táo bón
Các triệu chứng phổ biến khác của IBS bao gồm đầy hơi, chướng bụng, cảm giác đi tiêu không hết, và có chất nhầy trong phân. Điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù IBS gây nhiều khó chịu, nhưng không gây tổn thương vĩnh viễn cho ruột và không làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng như ung thư đại tràng.
Về cơ chế gây bệnh, IBS liên quan đến rối loạn chức năng giữa não và ruột (trục não-ruột), tăng nhạy cảm của ruột với các kích thích bình thường, và thay đổi trong nhu động ruột. Nhiều yếu tố có thể góp phần gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng, bao gồm căng thẳng, lo âu, và đặc biệt là chế độ ăn uống. Hiểu rõ về các yếu tố kích thích trong chế độ ăn là bước quan trọng để kiểm soát hiệu quả các triệu chứng IBS.
Danh sách thực phẩm cần tránh để giảm triệu chứng IBS
Mối liên hệ giữa chế độ ăn uống và các triệu chứng IBS đã được nghiên cứu rộng rãi, với nhiều bằng chứng cho thấy một số loại thực phẩm có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng ở người bệnh. Đặc biệt, nhóm thực phẩm chứa FODMAPs (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides, and Polyols) đã được xác định là yếu tố kích thích chính ở nhiều người bệnh IBS.
1. Nhóm thực phẩm giàu FODMAPs
FODMAPs là các carbohydrate chuỗi ngắn không được hấp thụ hoàn toàn ở ruột non. Khi đến ruột già, chúng bị vi khuẩn đường ruột lên men, tạo ra khí và hút nước vào ruột, gây ra các triệu chứng đặc trưng của IBS như đầy hơi, chướng bụng và thay đổi thói quen đại tiện.
Lactose:
- Sữa bò, sữa dê, sữa cừu
- Kem, sữa chua thông thường
- Phô mai mềm và tươi (ricotta, cottage cheese)
- Kem, bánh ngọt chứa sữa
Fructose:
- Trái cây: táo, lê, xoài, dưa hấu
- Mật ong
- Siro ngô có hàm lượng fructose cao
- Nước ép trái cây cô đặc, trái cây khô
Fructans & GOS:
- Ngũ cốc: lúa mì, lúa mạch đen, lúa mạch
- Rau: hành tây, tỏi, măng tây, bông cải xanh, bắp cải
- Đậu: đậu lăng, đậu đỏ, đậu Hà Lan
- Cải Brussels, tỏi tây, atisô
Polyols:
- Quả: táo, mơ, anh đào, lê, đào, mận
- Rau: súp lơ, nấm, đậu tuyết
- Chất tạo ngọt nhân tạo: sorbitol, mannitol, xylitol, isomalt
2. Thực phẩm kích thích ruột
Ngoài FODMAPs, một số loại thực phẩm khác cũng có thể kích thích ruột và làm trầm trọng thêm các triệu chứng IBS.
Caffeine:
- Cà phê, trà đen, trà xanh đậm
- Nước tăng lực, đồ uống có ga chứa caffeine
- Sô cô la đen, một số loại thuốc
Đồ cay nóng:
- Ớt, tiêu
- Gia vị cay như bột ớt, tương ớt
- Các món ăn cay như cà ri, kim chi
Chất béo khó tiêu:
- Thực phẩm chiên rán
- Thịt mỡ, da động vật
- Fast food, thức ăn chế biến sẵn giàu dầu mỡ
- Bánh ngọt, bánh quy bơ, pate
3. Gluten và ngũ cốc nguyên cám
Mặc dù không phải tất cả người bệnh IBS đều nhạy cảm với gluten, nhưng nhiều người báo cáo cải thiện triệu chứng khi hạn chế gluten trong chế độ ăn. Gluten là protein được tìm thấy trong:
- Lúa mì (bánh mì, mì ống, bánh pizza, bánh quy)
- Lúa mạch đen
- Lúa mạch
- Một số ngũ cốc khác
Bảng so sánh thực phẩm cần tránh và thay thế
| Thực phẩm cần tránh | Thay thế bằng |
|---|---|
| Sữa và sản phẩm từ sữa | |
| Sữa bò, sữa dê | Sữa hạnh nhân, sữa dừa, sữa gạo, sữa không lactose |
| Phô mai mềm (ricotta, cottage) | Phô mai cứng (cheddar, parmesan, brie) với lượng nhỏ |
| Kem, sữa chua thông thường | Sữa chua không lactose, kem không sữa |
| Trái cây | |
| Táo, lê, xoài, dưa hấu | Chuối, cam, quýt, kiwi, dâu tây, dưa lưới |
| Trái cây khô, mật ong | Đường thông thường (với lượng vừa phải) |
| Rau củ | |
| Hành tây, tỏi, bông cải xanh, bắp cải | Hành lá (phần xanh), gừng, nghệ, cà rốt, dưa chuột |
| Nấm, măng tây, cải Brussels | Rau bina, bí ngòi, cà tím, khoai tây |
| Ngũ cốc và tinh bột | |
| Bánh mì lúa mì, mì ống lúa mì | Bánh mì không gluten, gạo, bún, miến |
| Bánh ngọt, bánh quy từ lúa mì | Bánh làm từ bột gạo, bột ngô |
| Đồ uống | |
| Cà phê, trà đen đậm | Trà thảo mộc, trà gừng, nước lọc |
| Đồ uống có ga, rượu bia | Nước chanh loãng, nước dừa |
| Thức ăn nhiều dầu mỡ | |
| Thực phẩm chiên rán | Thực phẩm nướng, hấp, luộc |
| Thịt mỡ, đồ ăn nhanh | Thịt nạc, cá, hải sản |
Điều quan trọng cần nhớ là mỗi người bệnh IBS có thể có phản ứng khác nhau với các loại thực phẩm. Việc theo dõi nhật ký thực phẩm và triệu chứng sẽ giúp xác định chính xác những loại thực phẩm cần tránh trong trường hợp cụ thể của bạn.
Thực đơn cho người bị hội chứng ruột kích thích
Việc xây dựng một thực đơn phù hợp là yếu tố quan trọng trong quản lý triệu chứng IBS. Cách tiếp cận cá nhân hóa, kết hợp với hiểu biết về các loại thực phẩm kích thích, sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất.
Nguyên tắc lên thực đơn cho người bệnh IBS
- Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì 3 bữa lớn, chia thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày để giảm áp lực lên hệ tiêu hóa.
- Ăn chậm, nhai kỹ: Giúp giảm lượng không khí nuốt vào và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.
- Ưu tiên thực phẩm ít FODMAPs: Đặc biệt trong giai đoạn kiểm soát triệu chứng.
- Đảm bảo cân bằng dinh dưỡng: Chọn protein nạc, carbohydrate dễ tiêu hóa và chất béo lành mạnh.
- Uống đủ nước: Tối thiểu 1.5-2 lít nước mỗi ngày, tránh uống nhiều trong bữa ăn.
- Hạn chế đồ uống có gas và caffeine: Có thể gây kích thích ruột và làm tăng các triệu chứng.
Thực đơn mẫu 3 ngày cho người bệnh IBS
Ngày 1:
- Bữa sáng: Cháo yến mạch nấu với sữa hạnh nhân + chuối + 1 thìa hạt chia
- Bữa giữa sáng: Sữa chua không lactose + 1 thìa mật đường
- Bữa trưa: Cơm trắng + ức gà áp chảo không tỏi hành + salad dưa leo, cà rốt
- Bữa xế: 1 quả cam + 5-6 hạt hạnh nhân
- Bữa tối: Cá hồi nướng + khoai lang luộc + rau cải xanh hấp
- Bữa nhẹ trước ngủ: Trà gừng
Ngày 2:
- Bữa sáng: Bánh mì không gluten + trứng luộc + dưa chuột
- Bữa giữa sáng: Smoothie từ chuối và dâu tây với sữa gạo
- Bữa trưa: Bún rice noodles + thịt bò xào + cà rốt, bắp cải xắt sợi
- Bữa xế: Kiwi + 1 lát phô mai cheddar mỏng
- Bữa tối: Cơm gạo lứt + đậu hũ xào + bí ngòi hấp
- Bữa nhẹ trước ngủ: Nước ấm với chanh
Ngày 3:
- Bữa sáng: Sinh tố (chuối + dâu tây + sữa dừa) + 1 lát bánh mì nướng không gluten
- Bữa giữa sáng: Hạt bí ngô + nho
- Bữa trưa: Cơm trắng + cá lóc hấp + súp cà rốt
- Bữa xế: Sữa chua không lactose + 1 thìa cà phê mật đường
- Bữa tối: Miến xào với thịt gà, rau cải thìa, cà rốt
- Bữa nhẹ trước ngủ: Trà hoa cúc
Lưu ý khi áp dụng chế độ low-FODMAP
Chế độ ăn ít FODMAPs thường được áp dụng theo 3 giai đoạn:
- Giai đoạn loại bỏ (2-6 tuần): Loại bỏ hoàn toàn tất cả các thực phẩm giàu FODMAPs để giảm triệu chứng.
- Giai đoạn tái giới thiệu (6-8 tuần): Từng nhóm FODMAPs được đưa trở lại chế độ ăn, mỗi lần một nhóm và cách nhau vài ngày, để xác định nhóm nào gây ra triệu chứng.
- Giai đoạn duy trì (lâu dài): Tránh các nhóm FODMAPs gây triệu chứng, đồng thời đưa các nhóm có thể dung nạp trở lại chế độ ăn để đảm bảo đa dạng dinh dưỡng.
Người bệnh nên tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng trước khi áp dụng chế độ ăn ít FODMAPs, đặc biệt trong giai đoạn tái giới thiệu, để đảm bảo vẫn nhận được đầy đủ dinh dưỡng và tránh các hạn chế không cần thiết.
Thay đổi lối sống để kiểm soát IBS
Ngoài chế độ ăn uống, các thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng IBS. Trục não-ruột có ảnh hưởng lớn đến tình trạng IBS, do đó việc cải thiện sức khỏe tinh thần cũng góp phần làm giảm các triệu chứng thể chất.
Quản lý căng thẳng
Căng thẳng và lo âu có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng IBS thông qua trục não-ruột. Các phương pháp giảm căng thẳng hiệu quả bao gồm:
- Thiền: Dành 10-15 phút mỗi ngày để tập thiền tĩnh tâm.
- Yoga: Giúp thư giãn cả thể chất và tinh thần, cải thiện tiêu hóa.
- Các bài tập hít thở sâu: Thực hiện 5-10 phút, 2-3 lần mỗi ngày.
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Đặc biệt hiệu quả trong việc quản lý tâm lý liên quan đến IBS.
- Thư giãn cơ bắp tiến bộ: Kỹ thuật thư giãn giúp giảm căng cơ bắp liên quan đến stress.
Cải thiện chất lượng giấc ngủ
Giấc ngủ kém có liên quan đến việc làm trầm trọng thêm các triệu chứng IBS. Để cải thiện giấc ngủ:
- Duy trì lịch trình ngủ đều đặn, ngủ 7-8 giờ mỗi đêm.
- Tạo môi trường ngủ thoải mái, yên tĩnh và tối.
- Tránh các thiết bị điện tử ít nhất 1 giờ trước khi đi ngủ.
- Tránh ăn nhiều trước khi đi ngủ, đặc biệt là các thực phẩm kích thích.
- Thực hiện các hoạt động thư giãn trước khi ngủ như đọc sách, tắm nước ấm.
Tăng cường vận động thể chất
Tập thể dục đều đặn có thể giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm các triệu chứng IBS:
- Đi bộ: 30 phút đi bộ hàng ngày có thể cải thiện nhu động ruột.
- Bơi lội: Bài tập nhẹ nhàng, ít tác động lên hệ tiêu hóa.
- Đạp xe: Giúp tăng cường lưu thông máu và hỗ trợ tiêu hóa.
- Các bài tập nhẹ nhàng: Tránh các bài tập cường độ cao có thể gây căng thẳng cho cơ thể.
Cố gắng tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần, nhưng bắt đầu từ từ và tăng dần cường độ để tránh làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
Thay đổi thói quen ăn uống
Ngoài việc điều chỉnh nội dung bữa ăn, cách thức ăn uống cũng rất quan trọng:
- Ăn chậm, nhai kỹ mỗi miếng thức ăn.
- Tránh nói chuyện nhiều khi ăn để giảm lượng không khí nuốt vào.
- Không sử dụng ống hút khi uống để tránh hấp thụ không khí.
- Không ăn quá no hoặc để quá đói.
- Ăn đúng giờ, duy trì thời gian ăn đều đặn.
Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một tình trạng mãn tính có thể gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, với sự hiểu biết đúng đắn về các yếu tố kích thích triệu chứng, đặc biệt là trong chế độ ăn uống, người bệnh có thể kiểm soát hiệu quả các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Kiêng đúng thực phẩm là bước quan trọng giúp người mắc hội chứng ruột kích thích kiểm soát triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hay táo bón. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, chỉ điều chỉnh chế độ ăn thôi là chưa đủ. Để tăng hiệu quả cải thiện triệu chứng, người bệnh có thể kết hợp thêm sản phẩm hỗ trợ từ thảo dược như Tràng Phục Linh Plus.
Tràng Phục Linh Plus là sản phẩm chuyên biệt dành cho người bị hội chứng ruột kích thích, với công thức kết hợp giữa các thảo dược truyền thống và hoạt chất hiện đại. Thành phần nổi bật là 5-HTP (5-Hydroxytryptophan) – hoạt chất giúp điều hòa hệ trục não – ruột, giảm co thắt đại tràng do stress, từ đó hỗ trợ giảm đau bụng, rối loạn tiêu hóa. Ngoài ra, sản phẩm còn chứa Bạch truật, Cam thảo, Hoàng bá, Bạch phục linh – những vị thuốc Đông y giúp kháng viêm, làm lành niêm mạc ruột, ổn định nhu động ruột và giảm tái phát.
Với nguồn gốc từ thiên nhiên, Tràng Phục Linh Plus phù hợp dùng lâu dài, an toàn cho cả người hay bị kích ứng với thuốc tây. Nếu bạn đang tìm giải pháp hỗ trợ toàn diện cho hội chứng ruột kích thích, đây là lựa chọn đáng để cân nhắc.
| ⭐ Tràng Phục Linh PLUS cam kết hoàn lại 100% tiền nếu không giảm triệu chứng sau 2 tháng sử dụng. Cách thức đăng ký tham gia vô cùng đơn giản, Quý khách chỉ cần gọi về tổng đài miễn cước 18001506 trước khi sử dụng sản phẩm để đăng ký. |
