9 nguyên nhân gây sôi bụng phổ biến nhất

Bạn đã bao giờ nằm yên mà vẫn nghe rõ tiếng “ục ục” phát ra từ bụng mình? Hiện tượng sôi bụng có thể xảy ra bất cứ lúc nào: khi đói, sau khi ăn, hoặc trong lúc nghỉ ngơi. Dù thường được xem là biểu hiện bình thường, nhưng nếu xảy ra thường xuyên kèm theo các triệu chứng khác, sôi bụng có thể là dấu hiệu cảnh báo vấn đề về tiêu hóa. Vậy nguyên nhân sôi bụng là gì và khi nào cần lo lắng?

Nguyên nhân gây sôi bụng phổ biến

Hiện tượng bụng sôi ùng ục thường không quá nguy hiểm, nhưng nếu xảy ra thường xuyên hoặc kèm theo các triệu chứng tiêu hóa khác, người bệnh nên tìm hiểu kỹ nguyên nhân. Dưới đây là những lý do phổ biến nhất:

1. Do đói bụng

Khi bạn để bụng rỗng quá lâu, dạ dày vẫn tiếp tục co bóp và tiết dịch tiêu hóa. Các đợt co bóp này kết hợp với khí sinh ra trong ruột sẽ tạo thành âm thanh “sôi bụng” đặc trưng. Đây là phản xạ sinh lý bình thường, nhưng nếu để đói quá thường xuyên có thể làm ảnh hưởng đến dạ dày.

Dấu hiệu nhận biết: Bụng sôi trước bữa ăn, kèm cảm giác đói cồn cào hoặc đau nhẹ vùng thượng vị.

2. Ăn uống không điều độ

Thói quen ăn quá nhanh, ăn nhiều một lúc, bỏ bữa hoặc ăn các món khó tiêu (chiên rán, nhiều dầu mỡ, thực phẩm nhiều đường…) sẽ khiến hệ tiêu hóa bị quá tải. Kết quả là thức ăn bị ứ đọng, lên men trong ruột và sinh ra khí gây sôi bụng.

3. Rối loạn hệ vi sinh đường ruột

Khi lợi khuẩn và hại khuẩn trong ruột mất cân bằng – do dùng kháng sinh, tiêu chảy, chế độ ăn nghèo chất xơ – quá trình tiêu hóa và hấp thụ sẽ bị rối loạn. Hậu quả là sinh hơi nhiều, gây bụng sôi, đầy hơi, khó tiêu.

4. Không dung nạp thực phẩm

Một số người không dung nạp được lactose (có trong sữa) hoặc gluten (có trong bột mì, lúa mạch). Khi ăn phải những thực phẩm này, họ có thể bị đau bụng, tiêu chảy, sôi bụng hoặc khó tiêu.

5. Dị ứng thực phẩm

Khác với không dung nạp, dị ứng là phản ứng miễn dịch quá mức với một số thành phần trong thực phẩm (đậu phộng, hải sản, trứng…). Phản ứng dị ứng có thể biểu hiện qua tiêu hóa như sôi bụng, tiêu chảy, buồn nôn.

6. Căng thẳng, lo âu

Tâm lý và hệ tiêu hóa có mối liên hệ chặt chẽ. Khi bạn căng thẳng, lo âu hoặc mất ngủ kéo dài, nhu động ruột sẽ thay đổi bất thường, dễ gây sôi bụng, đi ngoài hoặc đau bụng âm ỉ.

8. Rối loạn tiêu hóa chức năng

Một số người gặp tình trạng rối loạn tiêu hóa mà không có tổn thương thực thể (ví dụ: hội chứng ruột kích thích – IBS). Đây là nguyên nhân thường gặp khiến bụng sôi nhiều, đi ngoài thất thường, kèm đầy hơi, chướng bụng kéo dài.

9. Các bệnh lý tiêu hóa

Các bệnh như viêm đại tràng, viêm dạ dày, loét tá tràng hay bệnh Crohn cũng có thể khiến bụng sôi thường xuyên. Những bệnh lý này thường đi kèm với đau bụng, thay đổi tính chất phân, sút cân hoặc mệt mỏi kéo dài.

Phân biệt sôi bụng sinh lý và sôi bụng bệnh lý

Sôi bụng là hiện tượng phổ biến, có thể xảy ra ở cả người khỏe mạnh và người có bệnh lý về tiêu hóa. Tuy nhiên, để biết khi nào là bình thường và khi nào cần đi khám, bạn cần phân biệt rõ hai dạng sôi bụng sau:

1. Sôi bụng sinh lý

Sôi bụng sinh lý là hiện tượng bình thường, xảy ra khi hệ tiêu hóa đang hoạt động và thường không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Tình trạng này có thể xuất hiện trong những lúc bụng đói, sau khi ăn no, hoặc khi ăn quá nhanh, ăn nhiều thực phẩm sinh hơi như đậu, bắp cải, nước có gas. Trong những trường hợp này, âm thanh sôi bụng phát ra nhẹ, không liên tục và thường biến mất sau một thời gian ngắn. Người bị sôi bụng sinh lý cũng không kèm theo các triệu chứng bất thường khác như đau bụng, tiêu chảy hay buồn nôn. Vì vậy, bạn hoàn toàn có thể yên tâm và chỉ cần điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý hơn là có thể cải thiện.

2. Sôi bụng bệnh lý

Ngược lại, sôi bụng bệnh lý lại là dấu hiệu cảnh báo rối loạn tiêu hóa hoặc một số bệnh lý tiềm ẩn ở đường ruột. Biểu hiện dễ nhận biết là tình trạng sôi bụng xảy ra liên tục hoặc tái đi tái lại trong nhiều ngày, kèm theo các triệu chứng rõ rệt như đầy bụng, đau bụng, tiêu chảy, táo bón hoặc phân sống, mệt mỏi, buồn nôn. Âm thanh sôi bụng thường lớn, rõ và có thể khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, mất tự tin trong giao tiếp.

Nguyên nhân có thể đến từ viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích, rối loạn vi sinh đường ruột hoặc do không dung nạp một số thành phần trong thực phẩm như lactose hay gluten.

Nếu sôi bụng chỉ xảy ra thoáng qua và không gây khó chịu, bạn có thể yên tâm. Nhưng nếu hiện tượng này diễn ra thường xuyên, kèm theo các biểu hiện bất thường của tiêu hóa, hãy chủ động đi khám để tránh các biến chứng đáng tiếc.

Khi nào sôi bụng là dấu hiệu nguy hiểm?

Thông thường, sôi bụng là hiện tượng sinh lý bình thường của hệ tiêu hóa khi đang co bóp và vận chuyển thức ăn. Tuy nhiên, không phải lúc nào sôi bụng cũng vô hại. Trong nhiều trường hợp, sôi bụng có thể là dấu hiệu cảnh báo những bất thường trong đường ruột và tiêu hóa mà bạn không nên chủ quan.

Bạn cần đặc biệt lưu ý nếu hiện tượng sôi bụng đi kèm với các triệu chứng sau:

• Đau bụng âm ỉ hoặc dữ dội kéo dài: Nếu cơn đau xuất hiện đồng thời với tiếng sôi bụng, đặc biệt là vùng bụng dưới hoặc quanh rốn, đây có thể là dấu hiệu của bệnh viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích hoặc thậm chí viêm ruột thừa.
• Đi ngoài lỏng, tiêu chảy kéo dài: Sôi bụng kèm tiêu chảy nhiều lần trong ngày có thể cho thấy bạn đang bị nhiễm khuẩn đường ruột hoặc rối loạn tiêu hóa do vi sinh vật có hại gây ra.
• Đầy hơi, chướng bụng kéo dài: Nếu bụng bạn luôn trong trạng thái căng tức, khó chịu, kèm theo sôi bụng liên tục, rất có thể bạn đang gặp vấn đề về mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột hoặc hội chứng ruột kích thích.
• Buồn nôn, nôn, mệt mỏi, chán ăn: Đây là những dấu hiệu cảnh báo hệ tiêu hóa đang bị tổn thương hoặc nhiễm độc, cần được kiểm tra y tế sớm để loại trừ các bệnh lý như loét dạ dày, trào ngược dạ dày – thực quản, hay nhiễm trùng tiêu hóa.
• Tiêu hóa kém, phân sống, sụt cân không rõ nguyên nhân: Đây là dấu hiệu cho thấy đường ruột đang giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng. Nếu để lâu, tình trạng này có thể dẫn đến suy nhược cơ thể, ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể.

Nếu tiếng sôi bụng chỉ xuất hiện thoáng qua, không kèm theo dấu hiệu bất thường, bạn có thể yên tâm. Tuy nhiên, khi sôi bụng đi kèm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa kéo dài hoặc có tính chất bất thường, hãy sớm đến cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời. Việc chủ động phát hiện và điều trị sớm sẽ giúp bạn tránh được nhiều biến chứng không mong muốn liên quan đến hệ tiêu hóa.

☛ Tham khảo thêm: Sôi bụng buồn nôn là dấu hiệu bệnh gì? Nhận biết và Xử lý

Cần làm gì khi bị sôi bụng thường xuyên?

Nếu bạn thường xuyên bị sôi bụng, việc đầu tiên cần làm là quan sát tần suất, thời điểm xuất hiện và các dấu hiệu đi kèm để phân biệt nguyên nhân sinh lý hay bệnh lý. Từ đó, bạn có thể đưa ra hướng xử lý phù hợp nhằm cải thiện tình trạng này một cách hiệu quả và an toàn.

1. Điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt

Rối loạn tiêu hóa là nguyên nhân phổ biến gây sôi bụng kéo dài, vì vậy việc thay đổi lối sống lành mạnh có thể cải thiện đáng kể tình trạng này. Bạn nên:

• Ăn đúng bữa, không bỏ bữa, hạn chế ăn quá nhanh hoặc quá no.
• Tránh các thực phẩm gây đầy hơi như đồ chiên rán, nước ngọt có gas, thực phẩm nhiều chất béo, thức ăn nhanh.
• Bổ sung chất xơ từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám và uống đủ nước mỗi ngày.
• Hạn chế đồ ăn cay, rượu bia và cà phê – các yếu tố có thể kích thích niêm mạc dạ dày và ruột.
• Dành thời gian vận động nhẹ sau bữa ăn để hỗ trợ nhu động ruột hoạt động trơn tru hơn.
• Tránh căng thẳng, ngủ đủ giấc vì stress cũng có thể làm tăng co bóp ruột và gây sôi bụng.

2. Sử dụng men vi sinh và thảo dược hỗ trợ tiêu hóa

Nếu bạn bị sôi bụng do rối loạn hệ vi sinh đường ruột hoặc sau khi dùng kháng sinh, có thể sử dụng các chế phẩm men vi sinh (probiotic) để cân bằng lại lợi khuẩn, giúp cải thiện triệu chứng đầy hơi, sôi bụng, đi ngoài phân lỏng.

Ngoài ra, một số loại thảo dược như giảo cổ lam, cam thảo, gừng, hoàng liên… cũng được sử dụng để hỗ trợ tiêu hóa và làm dịu nhu động ruột khi có biểu hiện co thắt quá mức.

☛ Tham khảo thêm: 10 mẹo chữa sôi bụng tại nhà không cần thuốc

3. Thăm khám khi có dấu hiệu bất thường kéo dài

Trong trường hợp bạn đã thay đổi chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý nhưng tình trạng sôi bụng vẫn không cải thiện hoặc có xu hướng nặng hơn kèm theo các triệu chứng như: tiêu chảy kéo dài, đau bụng, sụt cân, phân lỏng kéo dài, đầy hơi liên tục… thì cần đến cơ sở y tế để kiểm tra.

Bác sĩ có thể chỉ định bạn thực hiện xét nghiệm phân, nội soi tiêu hóa hoặc siêu âm bụng để tìm ra nguyên nhân cụ thể, từ đó có hướng điều trị phù hợp.

Sôi bụng có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân rất đơn giản như đói bụng, ăn quá nhanh, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tiêu hóa cần được quan tâm. Việc nhận biết sớm và điều chỉnh thói quen sinh hoạt phù hợp sẽ giúp bạn kiểm soát tình trạng này hiệu quả và bảo vệ sức khỏe đường ruột tốt hơn mỗi ngày.