Bệnh viêm đại tràng co thắt nguyên nhân, triệu chứng

Viêm đại tràng co thắt (hội chứng ruột kích thích) là một rối loạn tiêu hóa phổ biến, gây đau bụng, rối loạn đại tiện nhưng không có tổn thương thực thể. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, cải thiện chất lượng cuộc sống.

Bệnh viêm đại tràng co thắt là gì?

Viêm đại tràng co thắt, còn gọi là hội chứng ruột kích thích hay rối loạn chức năng đại tràng, là một bệnh lý tiêu hóa mạn tính phổ biến. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng rối loạn nhu động ruột, gây đau bụng và thay đổi thói quen đại tiện nhưng không gây tổn thương thực thể ở niêm mạc đại tràng.

Điểm khác biệt của viêm đại tràng co thắt so với các bệnh viêm đại tràng khác là dù có triệu chứng kéo dài ít nhất 3 tháng, các xét nghiệm như nội soi hay sinh thiết vẫn không phát hiện tổn thương hoặc viêm nhiễm thực sự. Điều này khiến bệnh khó chẩn đoán và thường bị nhầm lẫn với các bệnh lý đại tràng khác.

Viêm đại tràng co thắt có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở người trưởng thành, đặc biệt là nữ giới. Theo thống kê, khoảng 20% dân số thế giới mắc bệnh, và tại Việt Nam, tỷ lệ này chiếm khoảng 30-40% số bệnh nhân đến khám chuyên khoa tiêu hóa. Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, bệnh lại gây nhiều phiền toái, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người mắc.

Nguyên nhân gây viêm đại tràng co thắt

Viêm đại tràng co thắt có thể do nhiều yếu tố tác động, trong đó các nguyên nhân chính bao gồm:

• Chế độ ăn uống kém vệ sinh: Thực phẩm nhiễm khuẩn (vi khuẩn lỵ, thương hàn, lỵ amip), đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, ít chất xơ có thể gây rối loạn tiêu hóa.
• Căng thẳng, stress: Rối loạn serotonin làm ảnh hưởng đến nhu động ruột, gây đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Rối loạn nội tiết: Sự thay đổi nội tiết tố ở phụ nữ (dậy thì, kinh nguyệt, mang thai, mãn kinh) làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Rối loạn nhu động ruột: Đại tràng co thắt bất thường khiến quá trình tiêu hóa bị rối loạn.
• Lạm dụng thuốc: Sử dụng kháng sinh hoặc thuốc giảm đau kéo dài làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

Lưu ý:

Chẩn đoán viêm đại tràng co thắt khá phức tạp và tùy thuộc vào từng bệnh nhân cũng như trang thiết bị của cơ sở y tế.

• Bác sĩ có thể chỉ định nội soi đại tràng, chụp X-quang có thuốc cản quang hoặc xét nghiệm phân để loại trừ các bệnh lý khác.
• Bệnh không nguy hiểm nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống, gây khó chịu, căng thẳng, rối loạn tiêu hóa và kiêng khem nhiều thực phẩm.

Triệu chứng viêm đại tràng co thắt

• Đau bụng kéo dài: Đau âm ỉ hoặc quặn thắt, thường xuất hiện vào ban ngày, đặc biệt sau khi ăn hoặc trước khi đi đại tiện. Cơn đau có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ, giảm sau khi đi ngoài nhưng dễ tái phát.
• Rối loạn tiêu hóa: Tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai, kéo dài ít nhất 3 tháng. Phân thường nát, có nhầy nhưng không lẫn máu; kèm theo đầy hơi, chướng bụng, khó chịu.
• Rối loạn đại tiện: Đi ngoài nhiều lần trong ngày, đặc biệt vào buổi sáng hoặc sau khi ăn; có cảm giác mót rặn, đi chưa hết phân.
• Nổi cục ở bụng: Khi sờ vào vùng bụng bị đau có thể cảm nhận được cục cứng, do một đoạn đại tràng co thắt làm đoạn bên cạnh phình to hơn.
• Triệu chứng ngoài tiêu hóa: Căng thẳng, lo âu, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, tim đập nhanh.

Viêm đại tràng co thắt có nguy hiểm không?

Viêm đại tràng co thắt là bệnh mạn tính, không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng gây nhiều bất tiện và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Nếu không kiểm soát tốt, bệnh có thể kéo dài dai dẳng và dẫn đến nhiều hệ lụy như:

• Ảnh hưởng tâm lý, sinh hoạt: Đau bụng, rối loạn tiêu hóa thường xuyên khiến người bệnh lo lắng, căng thẳng, mất ngủ, suy giảm hiệu suất làm việc.
• Suy dinh dưỡng, mệt mỏi: Kiêng khem quá mức, hấp thu kém khiến cơ thể suy nhược, thiếu hụt dinh dưỡng.
• Tăng nguy cơ mắc bệnh tiêu hóa khác: Rối loạn nhu động ruột kéo dài có thể gây viêm đại tràng mạn tính, trĩ, rối loạn hấp thu.

Mặc dù bệnh không gây biến chứng nguy hiểm như ung thư, nhưng để tránh ảnh hưởng lâu dài, người bệnh cần kiểm soát tốt chế độ ăn uống, sinh hoạt và điều trị kịp thời.

Các giải pháp cho viêm đại tràng co thắt

Viêm đại tràng co thắt là bệnh mạn tính, chưa có thuốc chữa dứt điểm nhưng có thể kiểm soát tốt bằng các phương pháp dưới đây:

1. Điều chỉnh chế độ ăn uống

• Tránh thực phẩm gây kích thích: đồ cay nóng, rượu bia, cà phê, thực phẩm chế biến sẵn.
• Hạn chế thực phẩm khó tiêu, sinh hơi như đậu, bắp cải, sữa tươi nếu không dung nạp lactose.
• Bổ sung thực phẩm dễ tiêu, giàu chất xơ hòa tan như chuối, khoai lang, rau xanh.
• Ăn uống đúng giờ, chia nhỏ bữa ăn để giảm áp lực lên đường ruột.

2. Kiểm soát căng thẳng

• Hạn chế stress, căng thẳng – yếu tố kích thích bệnh bùng phát.
• Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya.
• Tập thể dục nhẹ nhàng như yoga, đi bộ để kích thích nhu động ruột hoạt động ổn định.

3. Sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ

Tùy thuộc vào biểu hiện và triệu chứng của người bệnh, bác sĩ có thể kê các loại thuốc phù hợp như:

• Thuốc chống co thắt: giảm đau bụng (như mebeverin, alverin).

• Thuốc điều hòa nhu động ruột: chống tiêu chảy (loperamide), chống táo bón (polyethylene glycol, psyllium).

• Men vi sinh (probiotics): cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột.

• Thuốc chống lo âu nhẹ hoặc trầm cảm liều thấp: khi nguyên nhân là stress kéo dài.

4. Hỗ trợ bằng các loại thảo dược, thuốc nam hoặc đông y

Một số cây thuốc nam và bài thuốc đông y có tác dụng hỗ trợ làm giảm các triệu chứng bệnh viêm đại tràng co thắt. Tuy nhiên trong quá trình sử dụng, người uống nên tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ thầy thuốc để đem lại hiệu quả cao nhất.

• Tinh bột nghệ (curcumin): giảm viêm, dịu đường ruột.

• Mộc hương, bạch truật, cam thảo, hoàng liên: trong các bài thuốc đông y giúp điều hòa tiêu hóa.

• Diệp hạ châu, lá ổi, vỏ lựu: hỗ trợ giảm tiêu chảy.

5. Theo dõi và tái khám định kỳ

Ngoài việc tuân thủ chế độ ăn uống, lịch trình sinh hoạt và điều trị như trên, người bệnh cũng cần tái khám đúng hẹn để điều chỉnh lại phác đồ khi cần. Đồng thời, bác sĩ sẽ kiểm tra và tầm soát lại nếu có dấu hiệu bất thường (sụt cân, đi ngoài ra máu, đau bụng dữ dội) hoặc bệnh tái đi tái lại nhiều lần.

Tóm lại

Viêm đại tràng co thắt là bệnh lý mãn tính chính vì vậy để giảm và phòng ngừa bệnh hiệu quả không chỉ dựa vào thuốc mà cần phối hợp nhiều yếu tố: điều chỉnh ăn uống, giảm stress, dùng thuốc đúng chỉ định và hỗ trợ bằng thảo dược an toàn. Sự kiên trì và chủ động trong sinh hoạt là chìa khóa kiểm soát hiệu quả bệnh lý này.